به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، مقاله «بررسی و نقد شبهات وارده بر وثاقت و مرویات شیخ صدوق» به قلم رسول محمدجعفری، استادیار گروه قرآن و حدیث دانشگاه شاهد و مرتضی اوحدی، دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه مازندران در شماره چهارم از دوره چهاردهم فصلنامه علمی – پژوهشی تحقیقات علوم قرآن و حدیث به رشته تحریر در آمد.
در چکیده این مقاله می‌خوانیم: از برجسته‌ترین و پر کارترین محدثان شیعه، شیخ صدوق در قرن چهارم هجری است که تألیفات او را تا سیصد اثر شماره کرده‌اند، به رغم منزلت سترگ وی، برخی عالمان ساده‌اندیش شیعی در توثیق صدوق –به دلیل عدم تصریح طوسی و نجاشی به وثاقت صدوق- توقف کرده‌اند و برخی او را به تغییر، اختصار و اسقاط خودسرانه واژگان و عبارات روایات متهم کرده‌اند.
سخنان آنان دستمایه شبهه افکنی برخی سنی مسلکان معاصر گردیده است و او را شیخ کذوب خوانده‌اند. لذا این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی در پی پاسخ به این سؤالات است: ۱- دلایل بطلان شبهه توقف در وثاقت شیخ صدوق کدام است؟ ۲- دلایل بطلان شبهه در کیفیت مرویات شیخ صدوق کدام است؟ یافته‌های تحقیق حکایت از آن دارد که تشکیک و توقف در وثاقت صدوق دو پاسخ نقضی و حلی دارد؛ الف) پاسخ نقضی: عدم تصریح به وثاقت، محدود به صدوق نیست، ب) پاسخ حلی: بر اساس قرائن و شواهد فراوان، صدوق را رجالیان و عالمان متقدم –از جمله طوسی و نجاشی- ثقه می‌دانستند. شبهه تغییر و اسقاط روایات نیز به دلایل ذیل باطل است: ۱- اختلاف طرق، ۲- اجتهاد جهت اصلاح مضمون روایات، ۳- تقطیع روایات، ۴- اعتماد به روایات صدوق به دلیل برخورداری از سند و مضمون استوارتر.
در ادامه این پژوهش با پاسخ‌های نقضی و حلی شبهه توقف در وثاقت شیخ صدوق پاسخ داده شده است، در بخش پاسخ نقضی، به عالمان برجسته‌ای از جمله ابراهیم بن هاشم، محمد بن عثمان بن سعید عمری، حسین روح نوبختی، علی بن محمد سمری، محمد بن حسین رضی معروف به سید رضی و سید مرتضی اشاره شده است که علی رغم جایگاه سترگ آنان با الفاظی نظیر «ثقه» توثیق نشده‌اند.
در واقع گاه شیوه عالمان رجال در معرفی محدثان معاصر یا نزدیک به عصر خود که جزء دانشیان طراز اول و مورد اعتماد قطعی جامعه علمی هستند، اکتفا به بیان ویژگی‌ها و فضائلی است که ممکن است بر اساس الفاظ توثیق، افاده وثاقت آنان نشود. در نتیجه عدم تصریح به وثاقت به صدوق محدود نمی‌شود.همچنین رجالیان اهل سنت نیز گاه چنین شیوه‌ای را در پیش گرفته‌اند، برای نمونه بخاری گردآورنده معتبرترین مجموعه حدیثی اهل سنت در کتب رجال آنان با الفاظ مفید توثیق وصف نشده است.
نگارندگان در ادامه پاسخ حلی مبنی بر شبهه توقف در وثاقت شیخ صدوق را مطرح کرده‌اند، از جمله قرائنی که نشان از وثاقت شیخ صدوق دارد می‌توان به نقل مفید، نجاشی و طوسی از وی اشاره کرد، علاوه بر این افرادی که این شبهه را وارد کرده‌اند از این نکته غافل بوده‌اند که نجاشی به هنگام معرفی پدر شیخ صوق داستان ولادت شیخ صدوق با دعای امام عصر(عج) را گزارش کرده است که این ماجرا فراتر از توثیق را اثبات می‌کند. همچنین دلایلی دیگری نیز در این بخش اقامه شده است.
بخش دوم این پژوهش نیز به بررسی «شبهه تغییر، اختصار و اسقاط الفاظ و عبارات روایات به وسیله صدوق» پرداخته است که هر یک از موارد به تفکیک بحث و پاسخ‌های متناسب نیز ارائه گردیده است.
علاقه‌مندان به مطالعه بیشتر مقاله می‌توانند اصل مقاله را از اینجا دریافت کنند.