نشست علمی پژوهشکده نظریه پردازی سیاسی با عنوان بررسی برخی زمینه های حقوقی قیام عاشورا و تحولات پس از آن در 4 مهر ماه 96 برگزار گردید.

 سخنران نشست، عهدنامه صلح امام حسن(ع) را زمینه حقوق اساسی برای واقعه عاشورا دانست. در این سند قانونی آمده بود که حکومت از امام حسن(ع) به معاویه منتقل می شود و بعد از معاویه مجدداً به امام حسن(ع) بر خواهد گشت. اگر هم برای امام حسن (ع) حادثه ای اتفاق بیفتد، امام حسین(ع) حکومت را برعهده خواهد داشت. لذا جامعه آن روز خصوصاً در عراق برطبق عهدنامه، بعد از مرگ معاویه در انتظار حکومت امام حسین علیه السلام بودند که آن نامه های فراوان دعوت از ایشان را ارسال کردند. امام حسین (ع) از لحاظ حقوق اساسی باید قیام می کردند، هرچند که متوجه قدرت بنی امیه و بی وفایی اهل عراق بودند و می دانستند عملاً بعید است که حکومت به دست ایشان بیفتد.

    این پایبندی به حقوق اساسی تا زمانی بود که حر بن یزید ریاحی با لشکری از طرف ابن زیاد آمد و با امام برخورد کرد. مسئولیت حقوقی عهدنامه از عهده امام برداشته شد و نامه هایی که نوشته شده بود بلا اثر شدند. لذا امام از آنها خواست که بگذارند تا به مدینه برگردد یا حتی جایی غیر از مکه و مدینه برود؛ که نگذاشتند و حضرت را بین کشته شدن و تسلیم مخیّر کردند و حادثه عاشورا رخ داد .صرف رسیدن به حکومت راه های دیگری هم داشت امّا امام می خواستند حرمت عهدنامه را حفظ کنند و اینکه بنای حکومت در اسلام این است که براساس عهدنامه و حقوق اساسی صورت بگیرد. سابقه این اقدام امام هم به حکومت پیامبر اسلام(ص) در مدینه که بر پایه منشور مدینه شکل گرفت، بر می گشت.

    حادثه عاشورا، اسلام واقعی و کاذب را از هم تفکیک کرد و می توان گفت که هدف مؤسس اسلام تکمیل شد. این معنی برای اقوام تازه مسلمان شده و بویژه ایرانیان که ناظر حوادث جهان اسلام بودند، پیام بسیار جدی‌تری را همراه داشت. لذا با گذشت دو سال از قیام عاشورا، ایرانی‌ها به رهبری مختار قیام کردند. تفکیک اسلام واقعی از اسلام کاذب و صوری، باعث شد تا قدرت قضاوت بین مردم و ایرانی‌ها که تجربه‌های حکومتی و سیاسی داشتند ایجاد شود و انسجام هویتی پیدا کنند. شکل گیری حکومت اموی – رومی در شام هم مزید بر علّت بود که بازسازی حکومت ساسانی در قالب اسلامی مورد توجه ایرانیان قرار گیرد. این حرکت به خلافت بنی عباس که خلافت ایرانی بود منجر شد و ایران به عنوان مرکز تمدن و تحولات اسلامی رخ نمود.