بررسی تحلیلی کرامت و عزت‌نفس در قرآن و روان‌شناسی

نویسنده: علیرضا جابرورزنه

اساتید راهنما: اعظم پرچم

اساتید مشاور: مریم فاتحی زاده

مقطع: فوق لیسانس

سال دفاع: 1388

مکان دفاع: دانشگاه اصفهان

چکیده

از دیدگاه قرآن هدف از خلقت انسان کمال است که در گرو کسب کرامت است. کرامت در قرآن از کریم بودن خداوند آغاز می‌شود که یکی از صفات جمالیه پروردگار و دارای مصادیق مختلفی در هستی است نظیر کرامت قرآن، فرشتگان، انبیاء و سایر انسان‌ها. از مبحث کرامت در روان‌شناسی با عنوان عزت‌نفس یاد گردیده که به معنای احساس ارزشمندی و سودمندی انسان نسبت به خود که همراه ارزشیابی و ارزیابی است. روان شناسان در تبیین مفهوم عزت‌نفس، با قائل شدن به ارزشمندی وجودی انسان، هر آنچه را که موجب ارزش و پیشرفت و موفقیت شخص باشد، به‌عنوان ابزار و عامل ارتقاء عزت‌نفس بیان کرده و در این راستا بیشتر به نقش عوامل محیطی و مادی در افزایش یا کاهش عزت‌نفس توجه نموده‌اند. این نگرش ایشان موجب برداشت و تلقّی خاصی از این مقوله گردیده که در پاره‌ای موارد با اهداف اخلاقی و کمال انسان سازگار نیست. قرآن با نگرشی خدامحور، تأیید الهی را میزان کرامت و عزت‌نفس انسان معرفی کرده و عامل اصلی در این راه را تقوا دانسته و نهایتاً امور محیطی و مادی را تنها ابزار و وسایل کمک دهنده برای نیل به اوصاف بر می‌شمارد، بر این اساس نارسایی نظر روان شناسان برای نیل به کرامت و عزت‌نفس انسان روشن می‌شود. پژوهش حاضر سعی دارد، ضمن واکاوی و تبیین مفاهیم کرامت، عزت، فضل و تقوا و بیان مصادیق واقعی آن‌ها از نظر قرآن و همچنین تبیین مفهوم «عزت‌نفس» در حوزه روان‌شناسی، برای آشنایی و ایجاد راهکارهای مناسب در خصوص کرامت و عزت‌نفس انسان؛ با روش توصیفی تحلیلی، بررسی بین دو حوزه قران و روان‌شناسی در این خصوص انجام دهد؛ تا نقاط اشتراک و افتراق بین این دو دیدگاه به دست آید و راهکارهای مناسب و صحیح جهت ایجاد کرامت و عزت واقعی افراد بشر ارائه گردد. برخی از یافته‌های پژوهش حاضر عبارت است از اینکه: جهان‌بینی قرآن، از نوع خدامحوری است و لذا مفهوم کرامت و عزت واقعی در ارتباط با خداوند معنادار می‌گردد. در این جهان‌بینی انسان با ایمان و عمل صالح، به این مهم دست می‌یابد در حالی که در روان‌شناسی وجود انسان صرف‌نظر از رفتارش ارزشمند است و انسان‌محوری، اساس عزت‌نفس انسان را تشکیل می‌دهد. عزت‌نفس از دیدگاه قرآن و روان‌شناسی، هر دو معنای ارزشمندی، کارایی مفید و احترام قائل شدن به خود را در بردارد؛ با این تفاوت که کرامت و عزت‌نفس در قرآن در قالب اندیشه و رفتار که بیشتر ناظر به امور معنوی است تجلی یافته اما در روان‌شناسی بخصوص انسان‌گرا بیشتر ناظر به امور مادی و محیطی است. مؤلفه‌های عزت‌نفس افراد در روان‌شناسی، در رشد و حفظ عزت‌نفس انسان مؤثر است اما با توجه به طرز تلقی خاص روان‌شناسی از مفاهیم مؤثر در شکل‌گیری شخصیت و عزت‌نفس انسان، در این دانش مؤلفه‌های خاصی پیرامون این موضوع ارائه گردیده، در حالی که در قرآن، تمامی این مؤلفه‌ها در تمام ابعاد همه با هم لحاظ شده‌اند.

کلیدواژه‌ها

قرآن؛ روان‌شناسی، کرامت، عزت، عزت‌نفس، فضل، تقوا.

برای اطلاعات بیشتر و مشاهده فصول و مقالات مرتبط با پایان‌نامه اینجا را کلیک کنید.