تطور گفتمان تفویض در سده دوم هجری و طیف مفضل بن عمر

نویسنده: سید محمدهادی گرامی

نام مجله: تاریخ و تمدن اسلامی

سال و شماره انتشار: بهار و تابستان 1391، شماره 15، (32 صفحه - از 27 تا 58)

آدرس اینترنتی: http://jhcin.srbiau.ac.ir/article_3924_820.

رتبه مقاله: علمی – پژوهشی

چکیده

گفتمان تفویض به معنای غلو و جریان مفوضه از موضوعاتی‌اند که در بررسی تاریخ اندیشه امامیه تاکنون بدان‌ها کمتر توجه شده است. پژوهش‌های معدودی نیز که به این بحث پرداخته‌اند غالباً در چارچوبی کلامی بوده است و از بررسی تفویض و مسائل مربوط به آن در بستر تاریخی‌اش غفلت شده است. این مقاله تاریخ شکل‌گیری و تطور گفتمان تفویض در سده دوم هجری را دنبال می‌کند. پی گیری این موضوع از نقطه آغاز آن، یعنی سده دوم هجری، نشان می‌دهد که گفتمان تفویض در دوره صادقین (ع) غالباً در برابر جبر به کار می‌رفته است. «تفویض» هنوز معنای معهود آن را نداشته و نگارنده در ادامه نشان می‌دهد که از اواخر سده دوم هجری بود که گفتمان تفویض در جامعه شکل گرفت؛ یعنی برخی عقاید غالیانه که تا پیش از آن وجود داشت، در قالب گفتمان تفویض و اصطلاح مفوضه مطرح و صاحب هویت اجتماعی شد. این مقاله در ادامه به بررسی علل و زمینه‌هایی می‌پردازد که موجب شد اصحاب مفضّل بن عمر یعنی مهم‌ترین گروه امامی که با این گفتمان پیوند یافت به اعتقادات تفویضی متهم شوند و بعضاً مفوضی خوانده شوند.

کلیدواژه‌ها

گفتمان تفویض، مفوضه، طیف مفضّل بن عمر، خطّابیه، غالیان

براي مشاهده متن کامل مقاله و توضيحات بيشتر اينجا را کليک کنيد