جدیدترین شماره فصلنامه پژوهش‌های نهج‌البلاغه به صاحب امتیازی بنیاد نهج‌البلاغه مشتمل بر یک سر مقاله مدیر مسئول فصلنامه، سید جمال‌الدین دین‌پرور و هفت مقاله منتشر شد.

«امروز از همیشه به نهج‌البلاغه محتاج‌تریم» موضوع سر مقاله مدیر مسئول فصلنامه است. در بخشی از سخنان وی آمده است: «رابطه فرهنگ نهج‌البلاغه با زندگی امروز ما یک حقیقت مهم و قابل توجه است، زیرا جامعه ما پس از پیروزی انقلاب اسلامی، شباهت زیادی به دوران حکومت امیر المؤمنین علی‌(ع) دارد و حوادث و رویدادهایی در آن زمان اتفاق افتاده و موجب ایراد خطبه‌ها و نامه‌های آن حضرت گردیده که ما امروز شاهد آن تحولات و تغییرات هستیم. قطعاً این سخنان برای امروز ما بسیار مهم، مشکل‌گشا و راهنما است.

دنیاپرستی و حرص در جمع و کسب درآمد از هر راه بدون رعایت جهات شرعی و اخلاقی بزرگ‌ترین خطری است که جامعه اسلامی را تهدید می‌کند. از این رو باید در جامعه زهد و تقوی بیش از پیش مطرح شود و مدام در فکر و ذهن مردم، بویژه کارگزاران و مدیران ارشد یادآوری و متذکر گردد.»

دین‌پرور در ادامه سر مقاله به بحث «عوامل سقوط و انحطاط» پرداخته است. وی با طرح این سؤال که «چه عواملی باعث این سقوط و انحطاط می‌شود؟» می‌گوید: «مهم‌ترین آن دوری از فرهنگ اسلامی و علوی است. اگر از خطبه‌های روشنگر و هشداردهنده امام امیر المؤمنین در وزارت‌خانه‌ها و ادارات بطور جدی طرح می‌شد و رئیس و مرئوس در پای سخنان او می‌نشستند، قهرا در جان آنها اثر می‌گذاشت. دوری و بی‌خبری از سیره رسول اکرم و امیرالمؤمنین، کم توجهی به قرآن و نهج‌البلاغه، فضای غفلت و انحراف را پدید آورده و دست‌درازی به بیت‌المال و حقوق و اموال عمومی را توجیه پذیر ساخته، چنانکه طلبکاری از مردم را حق مسلم خود می‌انگارند.

«فرهنگ زیربنای عمل» بخش پایانی سخن مدیر مسئول است. وی معتقد است: «روشن است که هر اقدام عملی و اجرایی منوط به فرهنگ‌سازی و حرکت فکر و اندیشه است. اگر فکر و فرهنگ علوی در جامعه، بویژه ادارات و ارگان‌ها مورد توجه جدی و عملی قرار گیرد؛ بدیهی است که این ناهنجاری‌ها و سوء‌استفاده‌ها به حداقل رسیده و ریشه‌کن خواهد شد.»

نخستین مقاله این شماره به «اسوه‌پردازی از حکومت حق‌مدار برای آیندگان» نوشته علی اصغر پورعزت اختصاص یافته است. در چکیده این مقاله آمده است: «اگرچه جهان با حکومت عدل امام علی‌(ع) چندان نپایید، اما این حکومت به بسیاری از اهداف خود رسید و از جمله آنکه "این حکومت الگو و اسوه حکومت پاک‌سیرتان در گذر تاریخ شد." این حکومت اسوه است؛ اسوه‌ای نیکو برای آیندگانی که به بلوغ فهم و درک و توان حفظ و نگهداری از سازه‌های گوناگون حکومت عدل دست می‌یابند.»

پورعزت در نتیجه‌گیری مقاله خود می‌گوید: «شأن و منزلت آسودگی، در سنت حکمرانی اسلامی بسیار تأمل برانگیز است و حکومت علوی، مظهر این آسودگی است. با تأمل بر فلسفه «انتظار و قیام صالحان برای حکومت و حکمرانی»، ملاحظه می‌شود که امید به اصلاح آینده باید در سرشت شیعیان نهادینه شود؛ به طوری که حتی در بدترین شرایط مفروض نیز امیدوار به اصلاح امور خویش داشته باشند.»

نهله غروی نایینی و رقیه سادات مؤمن به بررسی «تعالی علمی بانوان در پرتو سیره علوی» پرداخته‌اند. در چکیده این مقاله آمده است: «با ظهور و گسترش اسلام آنچنان تحول عظیم علمی ـ فرهنگی در جامعه و پیرو آن در عرصه بانوان به وجود آمد که ایشان را از حضیض جاهلیت به اوج عالمیت رساند. سیره فردی و اجتماعی علوی جلوه بی‌همتایی از اهمیت‌بخشی به دانش زنان، تربیت و استفاده به‌جا از ظرفیت علمی زنان در عرصه‌های مختلف بود.»

نویسندگان در نتیجه‌گیری خود بر این اعتقادند که«آنچه که از سیره و رفتار حضرت علی‌(ع) در خصوص جایگاه علمی زنان به دست می‌آید، وجوب تعلیم وتعلم بانوان در جامعه بر اساس یک سیستم و الگوی جامع است، که تمامی سطوح آموزش زنان را معنادار و هدفمند در نظر می‌گیرد. در سیره علوی نه تنها بانوان از لحاظ علمی و معرفتی ناتوان و مادون نیستند، بلکه ارتقای علم و معرفت زنان با توجه به نقش تربیتی غیر قابل انکار ایشان، موجبات تحول و رشد فرهنگی و معرفتی جامعه را پدید می‌آورد.»

سومین مقاله این شماره «سیستم نظارت بر مدیران در مدیریت علوی با تأکید بر نهج‌البلاغه» نوشته عبدالله موحدی‌محب و مهری جهانگیری است. در چکیده این مقاله می‌خوانیم: «با بررسی نمودها و رهنمودهای مدیریتی و نظارتی امام علی‌(ع) نظارت را در مدیریت علوی بر پایه عدالت و حق‌محوری و در قالب ترکیبی نمایان شد.»

نویسندگان در نتیجه‌گیری مقاله آورده‌اند: «حضرت علی‌(ع)، علاوه بر سفارش فراوان مدیران به نظارت درونی «خودنظارتی»، از دو شیوه نظارت مستقیم و نظارت غیر مستقیم به صورت رسمی و غیر رسمی استفاده نموده است. این روش نظارتی، «نظارت ترکیبی» نامیده می‌شود.»

«الگوی تکریم مردم در تعامل سیاسی از منظر نهج‌البلاغه» نوشته رضا جعفری، محمود کریمی و فتح الله رشید‌زاده چهارمین مقاله شماره 48 این فصلنامه است. بخشی از چکیده مقاله عبارت است از «در الگوی حکومتی امام علی‌(ع) تکریم مردم با نگرش به کرامت ذاتی انسان و به اقتضای تکلیف انسانی او بوده است. در جامعه‌ای که مردم در تعامل سیاسی با زمامدار، از عزت برخوردار و حق خود را استیفا نمایند؛ امور متناظر به آنان، بر بستر عدل جاری و زمینه فرهیختگی مردم فراهم خواهد گشت؛ چنین تعاملی، بر محور تکریم استوار است.»

نویسندگان در نتیجه‌گیری قائلند که : «تکریم بر مبنای تکلیف انسان، با تأکید بر ارزش‌های والا و حقیقی انسان، نظیر خلیفة الهی و مسجود ملائک بودن آدمی، مخاطب خدا شدن با گوهر وحی، دو ساحتی بودن انسان و توجه به نیازهای مادی و معنوی او تعلیل و با رویکردی مدارامحور، همراه است.»

«فراخوانی داستان‌های قرآنی در خطبه‌های نهج‌البلاغه» موضوع مقاله مهدی عابدی جزینی و فریده دادفر است. در ابتدای این مقاله آمده است: «از جمله مشخصه‌های خاص قرآن کریم، اسلوب قصه‌گویی است که در بسیاری از سوره‌ها به کار رفته است و به همین جهت، ادبا و بزرگان دینی و مذهبی از آن به عنوان مهم‌ترین منبع در جهت وضوح و رسایی مفاهیم در آثار خود استفاده نموده‌اند. حضرت علی‌(ع) در موضوعات مختلف با الهام گرفتن از داستان‌های قرآنی که برای عامه مردم قابل درک بود، مسائل سیاسی، اجتماعی و دینی و اخلاقی را تبیین نمودند.»

«امام علی‌(ع) در سخنان خود شنوندگان را به عبرت گرفتن از تاریخ و سرگذشت پیشینیان توصیه کرد و با بیان داستان زندگی امت‌هایی همانند اصحاب رس و قوم سبأ، مردم را از همانند شدن به آنان و دچار شدن به سرنوشتشان بر حذر می‌دارد. بهره‌گیری امام‌(ع) از داستان‌های قرآنی موجب شده که شیوایی ورسایی کلام امام با جامعیت کلام خداوند متعال همراه شده و بیشترین تأثیر را در افزایش درک مخاطب از کلام امام داشته باشد.» از اهم نتایج این مقاله است.

مقاله دیگر «تحلیلی بر مدل سیاسی حکومت در عصر غیبت با تأکید بر آموزه‌های نهج‌البلاغه» نوشته حامد پوررستمی و معصومه نظری است. در چکیده مقاله می‌خوانیم: «خطبه 40 و نامه 62 نهج‌البلاغه با بیان برهانی و استدلالی، مدل سیاسی عصر غیبت را نظام دینی نه فقط نظام دینداران دانسته و حاکمیت ان را از آن بهترین‌ها از حیث علم و عدل و کفایت قلمداد می‌کند.»

در نتیجه‌گیری این مقاله آمده است: «در دوران غیبت مشروعیت و حق حاکمیت از سوی امام زمان‌(عج) به فقیه جامع‌الشرایط تفویض شده و او منصوب عام امام است. سند اجرایی برنامه‌های فقیه، دستورهای الهی است که در منابع دینی مانند قرآن کریم و سنت و عقل تجلی یافته است.»

در آخرین مقاله مرضیه محصص به بررسی «راهبردهای نفوذ اجتماعی از رهگذر خطبه قاصعه» پرداخته است و در چکیده مقاله آورده است: «انتزاع مفهوم نفوذ اجتماعی از رهگذر بازخوانی روش‌های زمامداری امام علی‌(ع)، تجلی‌گر الگوی تأثیرگذاری در حوزه ارزش‌های انسانی و اجتماعی می‌باشد.»

در نتیجه این مقاله تأکید شده که «وجود قرینه‌های مسجع فراوان در کلام علوی، قدرت نفوذ اندیشه را دو چندان می‌سازد، همچنین دقت در واژه‌آرایی یا موازنه و سجع بین واژگان، به کلام ایشان صلابت و زیبایی می‌بخشد و استفاده از این مؤلفه‌ها در القا و جلب توجه بسیار مؤثر است.»

منبع: ایکنا