کتاب «سیره فرهنگی و اجتماعی معصومان علیهم السلام در کتب چهاگانه شیعه» تألیف حجت الاسلام و المسلمین علی اکبر ذاکری از نویسندگان مداخل دانشنامه اهل بیت(ع) و عضو هیئت علمی پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت(ع) پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی است.

استاد ذاکری در این کتاب، سیره اهل بیت علیهم السلام را در ابعاد مختلف فرهنگی و اجتماعی مورد بررسی قرار داده اند.

فرهنگ و آموزش زیر بنای تمدن و باعث رشد جوامع بشری است. رفتار منطقی اجتماعی، در سامان یابی جامعه نقش بسزائی دارد. این کتاب به سیره فرهنگی و اجتماعی معصومان: در کتاب‌های چهارگانه شیعه پرداخته و دارای دو بخش فرهنگی و اجتماعی است. در بخش فرهنگی به اهتمام به فرهنگ در اسلام توجه شده و مفهوم فرهنگ بیان و مبارزه رسول خدا (ص) با فرهنگ جاهلی تبیین شده و از کتاب و آثار شیعی یاد گردیده است. شیوه‌های گوناگون آموزش در اسلام و توجه به علوم نافع مورد توجه قرار گرفته است. استفاده از زبان اشاره و نظارت بر امور فرهنگی، در سیره، مواد آموزش، محل آموزش که در آن مقطع مسجد بوده است و انواع آموزش‌ها مانند تدریس، نگارش و آموزش در سفر موردتوجه قرار گرفته است. از دیگر فصول این کتاب: ادب پرسش و پاسخ است، در این فصل ابتدا از اهمیت پرسش سخن به میان آمده سپس انواع پرسش و پاسخ‌ها بیان شده که هدف از پرسش باید فهم باشد نه ایجاد مشکل برای پاسخ دهنده، معرفی پرسشگران از ادیان مانند یهود و نصارا و اصناف مختلف مانند حاکمان و قاضیان و دیگر اقشار و تعیین وقت برای پاسخگوئی در سیره معصومان آمده و نمونه‌هایی از سؤالات آنان ارائه شده است. سیره معصومان در برخورد با پرسش‌های مخالفان از جمله دهریان و زندیقان بیان شده است. فصل دیگر آن در باره تربیت شاگرد است، علی (ع) به عنوان برترین و عالم‌ترین شاگرد پیامبر(ص) معرفی شده است. برخی شاگردان دیگر ائمه علیهم السلام از جمله تعدادی از شاگردان امام صادق(ع) معرفی شده‌اند و توجهی که ایشان به تربیت شاگرد متخصص در رشته‌های مختلف فقهی و کلامی داشتند.

بخش دوم کتاب ویژه سیره اجتماعی است. فصل اول با ارائه اصولی کلی در این باره از جمله عدالت و حق گرائی آغاز می‌شود. فصل دوم در باره شیوه برخورد معصومان با دیگر مسلمانان و گروه‌های مختلف اجتماعی همراه با تبیین اندیشه آنان از جمله رفتار با خوارج، ناصبیان، اسماعیلیه، مرجئه، واقفه است و فصل سوم برخورد آنان با دهریان و مرتدان مورد واکاوی قرار گرفته است.