به گزارش سایت دانشنامه اهل‌بیت (ع) سی و هشتمین جلسه شورای علمی «بخش تاریخ و سیره اهل‌بیت (ع)» دانشنامه اهل‌بیت (ع) در تاریخ 94/6/28 با حضور آقایان: الله‌اکبری، سامانی، صفری، محمدی و مطهری برگزار شد.

ریاست این جلسه را جناب آقای دکتر نعمت‌الله صفری فروشانی بر عهده داشت و دبیر جلسه نیز جناب آقای نعمتی بود.

دستور جلسه

بررسی طرح‌های «عزاداری» از آقای موسوی، «علائم الظهور» نوشته آقای سلیمیان و «رسائل الائمه و معادن الحکمه» به قلم آقای ناظم؛

خلاصه مذاکرات

* در مورد طرح «عزاداری» نکات ذیل مطرح شد:

o طرح جامع و خوبی است اما چه مقدار به اهل‌بیت (ع) ربط دارد.
o در دو قسمت می‌توان بحث کرد: الف) عزاداری اهل‌بیت (ع) > سیره اهل‌بیت (ع) در زمان خودشان چطور بوده است مثلاً عزاداری‌شان بر امام حسین (ع) و یا بر پدر و مادرشان. ب) عزاداری بر اهل‌بیت (ع) > سیر تطور و ... که جلسه باید تصویب کند.
o هدف اول عزاداری خود اهل‌بیت (ع) است.
o این مقاله دانشنامه‌ای است قلم باید دانشنامه‌ای باشد.
o نگاه گزارشی داشته باشید مباحث را از بیرون گزارش کنید.
o اگر آسیب‌ها را هم از بیرون گزارش کنید خوب است.
o در صورت تصویب قسمت دوم؛ بحث خرده‌فرهنگ‌ها است و تأثیر خرده‌فرهنگ‌ها بر عزاداری است مثلاً نقش هند، پاکستان، ایران و ... در عزاداری.
o اهمیت عزاداری بر امام حسین (ع) که نزد ائمه (ع) پررنگ بوده است.
o بحث شبهه‌ها را در روند تاریخی بحث کنید.
o پیشینه در آخر بحث و منابع به‌صورت گونه شناسانه بحث شود.
o نگاه مستشرقان به عزاداری.
o گونه‌های عزاداری؛
o خوب است آسیب‌ها از دیدگاه فقهای شیعه مطرح شود.
o پایان‌نامه‌ای در دانشگاه معارف اسلامی نوشته شده و مقاله با عنوان «سوگواری در سیره معصومین» در مجله تاریخ اسلام شماره 58 چاپ شده است که نگاه شود.
o سیر تحول در دوره‌های مختلف به‌خوبی تبیین شود.
o باید نقش شرایط اجتماعی و سیاسی را در تحول عزاداری دید.
o گریه کردن، لباس سیاه پوشیده رفتن به سر قبر و... موردتوجه قرار گیرد.
o کارکردهای عزاداری در دوره ائمه چه بوده است.
o برای افراد مهم چه کارکردی داشته مثلاً برای شخصیت بزرگ چطور عزاداری می‌شد؟ آیا با یک فرد عادی تفاوت داشت یا نه؟
o انواع عزاداری‌ها مثلاً این ختم، سوم، چهلم و سالگرد و... از کجا به وجود آمده است.
o در ساختار: فصل سوم مبنایی است لذا اول این‌ها بحث شود و بعد بقیه موردبحث قرار گیرد.
o در فصل اول: از محتوای عزاداری به بعد بیاید در سیر تاریخی.
o کارکردها و غیره با اشاره قلم حل شود.
o مقاله آقای محمد کاویانی در زمینه عزاداری خوب است.
o آسیب‌ها را توصیف می‌کنید. آسیب‌ها و کارکردها طولانی شده که جمع‌وجور شود.

* در مورد طرح «علائم الظهور» نکات ذیل مطرح شد:

o این مدخل خیلی مهم است. حرف عین است و دائره‌المعارف‌ها به آن نرسیده‌اند و احتمالاً اینجا زودتر چاپ بشود و در آن‌ها تأثیرگذار باشد.
o در مکتب امامیه هیچ علائم الظهوری نیست و همه روایات ساختگی است. غیبت به این نحو که ما فکر می‌کنیم در آن دوره نبوده است و ائمه (ع) به ترتیب حضور داشتند.
o خاستگاه شناسی بحث > کلامی، روایی یا تاریخی است. اگر خاستگاه شناسی شود خیلی چیزها روشن می‌شود.
o جایگاه شناسی در بین امامیه.
o شیوه شناسی > تاکنون نقلی بوده و تحلیلی نداشتیم تا دوره معاصر؛ قبل از آقای صدر کسی بحث نکرده است.
o رویکرد شناسی > یک رویکرد آقای صدر دارد؛ یک رویکرد آقای آیتی دارد، یک رویکرد آقای کورانی دارد. یک رویکرد آقای صادقی دارد و رویکردهای دیگری هم هست.
o اگر خاستگاه شناسی را بحث کردید بعد سیر تطور را بحث کنید. چه زمانی اضافه شده و در چه کتاب‌هایی است. اگر بتوانید تحلیل محتوایی کنید.
o در چه مقطعی زیادتر شده است.
o وضعیت علائم الظهور در بین فرقه‌های دیگر شیعی. مثلاً اسماعیلیه تا به حکومت رسیدن علائم را استفاده می‌کردند بعد از حکومت استفاده نکردند.
o منطقه جغرافیایی علائم الظهور > اکثریت در منطقه عراق و شام.
o مطالب را از بیرون گزارش کنید وارد مباحث کلامی نمی‌شوید، درصدد اثبات نباشید.
o اگر تقسیم‌بندی محتوایی کنید می‌توانید تاریخی و غیر تاریخی کنید.
o روشمند بحث کنید.
o پیشینه و بررسی منابع در آخر بحث بیاید.
o در تأثیر و تأثرات فریقین جای یک عنوان خالی است؛ تأثیرپذیری شیعه از اهل سنت و تأثیرپذیری هر دو از ملل دیگر.
o در ساختار > بررسی آماری و... مبهم است. چیستی، گونه شناسی و... مقدمی است که با مباحث خلط شده است.
o علائم در دو بخش علائم حتمی و غیر حتمی باشد و بقیه در لابه‌لای این‌ها بحث شود.
o نقش صوفیه را در علائم الظهور نباید نادیده گرفت بخصوص از قرن ششم به بعد.
o روایاتی که اهل سنت نقل می‌کنند در مصداق با شیعه متفاوت است.
o بحث حضرت مسیح در اینجا نیامده است.

* در مورد طرح «رسائل الائمه و کتاب معادن الحکمه» نکات ذیل مطرح شد:

o تقسیم‌بندی متن، محتوا و مخاطب.
o اگر یک کار متن شناسی بکنید خوب است.
o تیترها در دائره‌المعارف نمی‌آید.
o با بحث توقیعات خلط نشود. مدخل توقیعات داریم در صورت لزوم به آنجا ارجاع داده شود.
o تحلیل بین سازمان وکالت و نامه‌ها.
o در کتاب، شخصیت نویسنده هم بررسی می‌شود.
o تأثیر و تأثری که این کتاب بر دیگران داشته یا پذیرفته است.
o جایگاه کتاب؛ به آن استناد شده یا نه.
o آیا مؤلف می‌خواسته کتاب جامعی بنویسد؟
o در کتاب معادن اگر مؤلف هدف خاصی از تألیف داشته می‌تواند بیاید.
o کلیتی در نسخه‌شناسی مطرح شود.
o مقایسه کنید بین کتاب معادن و کتاب آقای میانجی.
o نامه‌های امامان اول نسبت به امامان بعدی، نمود بیشتری در بین اهل سنت داشته است.
o نامه‌های هریک از امامان اگر تقسیم‌بندی شود و محتوای نامه‌های هر امام دسته‌بندی شود از تکرار جلوگیری می‌شود.
o بین نامه و رسائل تفاوت وجود دارد.
o گونه شناسی شوند کلامی بودند؛ فقهی بودند یا تاریخی.
o فضایی که نامه‌ها نوشته شدند؛ بسترشناسی نگارش نامه‌ها. چه لزومی داشته نامه‌نگاری شود.
o میزان توجه گروه‌های مختلف غیر از شیعیان به این نامه‌ها؛ مثلاً محتوای نامه‌ها برای اهل سنت اهمیت داشته بخصوص در دوره‌های بعد.
o متن نامه‌ها نمی‌آید تحلیل محتوا می‌شود.
o آنچه تابه‌حال در طرح آمده است بیرون نامه‌ای است.
o محتوا ممکن است از یک امامی با یک امامی دیگر تفاوت داشته باشد.

مصوبات جلسه

در مدخل عزاداری تصویب شد که قسمت دوم یعنی عزاداری بر اهل‌بیت (ع) نیز بیاید.
حجم مدخل عزاداری بین 50-30 صفحه و حجم مدخل علائم الظهور 50 صفحه باشد.