به گزارش سایت دانشنامه اهل‌بیت (ع) بیست و چهارمین جلسه شورای علمی «بخش تاریخ و سیره اهل‌بیت (ع)» دانشنامه اهل‌بیت (ع) در تاریخ 93/12/24 با حضور آقایان: الله‌اکبری، سامانی، صفری، مطهری، محمدی و خیرخواه برگزار شد.

ریاست این جلسه را جناب آقای دکتر نعمت‌الله صفری فروشانی بر عهده داشت و دبیر جلسه نیز جناب آقای نعمتی بود.

دستور جلسه

بررسی 6 مدخل آقای علیرضا عالمی؛

خلاصه مذاکرات

مدخل «زینب بنت علی (ع)»

1- پیشنهاد: لازم است ابتدا مدخل ام‌کلثوم نوشته شود تا تکلیف ام‌کلثوم‌ها مشخص شود که دو تا هستند یا یک نفر؛ اطلاعات پیرامون حضرت زینب با ام‌کلثوم مخلوط شده است.
2- عنوان پیام‌آوری برجسته‌تر ارائه شود؛
3- نقش حضرت زینب در کربلا و پس‌ازآن؛
4- ارتباط با امام سجاد و محمد حنفیه؛ در صورت وجود تبعید واکنش امام سجاد؛
5- جایگاه علمی حضرت زینب: خطبه‌ها و اشاره به فصاحت و بلاغت شود. اگر ثابت شود خطبه‌ها مال ایشان است محتوا قابل‌بحث است؛ مثلاً در جریان مخالفت با کنیزی اهل‌بیت امام، تذکر حکم فقهی است؛
6- در مدفن خیلی بحث است. مشخص شود مدفن سوریه است یا مصر. گزارش اقوال کنید و نقدها را هم مطرح کنید؛
7- حضرت در نگاه ائمه حداقل در نگاه امام سجاد حرف دارد؛
8- دیدگاه دیگران نظیر مستشرقان و ...؛
9- احتجاجات حضرت در کوفه و شام و...؛
10- فضائل حضرت زینب؛
11- استفاده مکرر از عبارت ارتباط با ... غیرمعمول است؛
12- صحابی بودن حضرت زینب؛ در بعضی منابع صحابی مطرح‌شده، برجسته طرح شود و صحابی امامان بودن؛
13- آمار دادن در مورد حدیث وی از ائمه؛
14- بحث همسر ندارد. نوادگان در حدی که نسلش چگونه ادامه داشت؛
15- بحث علمی و تاریخی علت حضور در کربلا و عدم حضور شوهرش؛
16- اختصاص بیشتر ستون به اهل‌بیت؛
17- پیشینه در آخر بیاید.

مدخل «سیدة النساء»

1- لقب خیلی مهمی است؛ دعواهای کلامی هم دارد؛
2- به وجود این لقب برای حضرت مریم هم توجه شود؛
3- وجه‌تسمیه، واژه‌شناسی در ابتدای کار. مفهوم شناسی خوب بحث شود؛
4- جایگاه، اهمیتش، بحث قرآنی؛
5- کارکردها؛ و کارکرد در زبان اهل‌بیت(ع)؛
6- شأن اعطای این لقب از سوی پیامبر(ص)؛
7- احتجاج و استنادات ائمه و سادات به این لقب؛
8- بحث قرآنی در پیشینه‌ی تاریخی؛
9- در ادعیه، ائمه فرزند سیده نساء العالمین خوانده‌شده‌اند؛
10- تفاوت دیدگاه شیعه و سنی. گزارش از منابع شیعه و سنی اگر تفاوت داشته باشد؛
11- سیر تاریخی بعد از پیشینه‌ی تاریخی بیاید؛
12- دیدن شبهات. (جوری نوشته شود که به این شبهات پاسخ داده شود.) مهم‌ترین شبهه وجود همین لقب برای حضرت مریم در قرآن است یعنی به‌نوعی منافات میان آیات و روایات است.
13- مشابه این‌گونه القاب برای دیگر زنان در دیگر ملل هم می‌آید. اگر بشود سندی پیدا کرد که در مکه نیز چنین چیزی سابقه دارد یا نه؛
14- دیدن استثناها نظیر الا مریم و... .

مدخل «فدک»

1- فدک در عصر رسول خدا (ص) و در دوران بعد از پیامبر (ص)؛
2- فدک در عصر علی (ع)؛ چرا برنگرداند؟
3- کسانی که فدک را برمی‌گرداندند به چه کسانی برمی‌گرداندند. شاید برگردانندگان می‌خواستند استفاده ابزاری در بین علویان شود. راهکارهای ائمه در صورت استفاده ابزاری؛
4- دیدگاه مستشرقان؛
5- اهمیت فدک برای ائمه از چه جهتی بوده است؟
6-تاریخ غصب از ابتدا غصب کردند یا بعد از دعوا بود، تاریخ غصب روشن شود؛
7-حضرت زهرا راجع به فدک احتجاج کرد یا استدلال؟
8-توجه به جمله‌ی تؤخذ و تؤتی؛
9-وضعیت کنونی فدک؛
10-ارزش مالی؛
11-آوردن عکس و نمودار بلااشکال؛
12-عایدات فدک؛ کارگزاران فدک، فدک نماد قدرت سیاسی؛ اختلاف در تولیت فدک؛ تعیین حدود فدک.
13-توجه به چند مسأله:
الف) به‌عنوان ملک شخصی پیامبر بوده یا ملک حکومتی پیامبر.
ب) آیا پیامبر خود زمین را واگذار کرده بود یا عایدات را؟
ج) مقایسه فدک با تملیک دیگر اراضی به دیگر صحابه.
د) بحث ارث یا تملیک. باید بررسی شود.
14- سیر تاریخی از تصرف‌ها و بازگرداندن‌ها ازلحاظ زمانی و حکومت‌ها.
15- بهانه‌هایی که خلیفه برای تصرف می‌آورد باید بررسی شود.

چند نکته
الف) چرا رسول خدا شاهد نگرفت؟ و حضرت به لحاظ شاهد در فشار بود. چرا به دختر داد و به داماد نداد؟
ب) فدک در کمال بی‌توجهی ائمه بود. زیدیه و حسنیان بودند و قیام می‌کردند و همه دعوا را در یک قطعه زمین متمرکز کرده بودند. ائمه به فدک نگاهی نمادین داشتند. امام علی (ع) نمی‌گیرد؛ امام رضا با آن ابهت تقاضا نمی‌کند؛
ج) دقت در فرمایش تعیین حدود فدک از سوی امام کاظم (ع) که مرزهای جهان اسلام نیست؛ کسی که این را گفته غیر از امام بوده است؛
16- خطبه فدکیه هم مطرح شود؛
17- استفاده از کتاب‌هایی مثل موسوعه التاریخ الاسلامی و به‌ویژه مکاتیب الائمه؛
18- حل کردن ارث و بخشش؛
19- در ارزش مالی خیلی اغراق می‌شود؛
20- استناد به آیات؛
21- متفاوت با کارهای قبلی نویسنده باشد و عالمانه بحث شود.

مدخل «محسن بن علی(ع)»

1- تفاوت با کارهای دیگر روشن شود؛
2- شبهات ابن حجر آورده شود؛
3- مدخل عبدالله بن عباس؛
4- حیات وی تا هنگام مرگ؛
5- بردن اموال بصره حل شود؛
6- ارتباط با امام سجاد، محمد حنفیه، ابن زبیر؛
7- علت عدم حضور در کربلا؛
8- جایگاهش در تفسیر؛
9- عنوان «حبر» را کی گفته است؛
10- تفسیرش بیشتر از امام علی (ع) است یا دیگران؛
11- چند مسند برای ابن عباس درست کرده‌اند توجه شود؛
12- میراث علمی وی؛
13- روایات مهدویت به او نسبت داده‌اند و در فرزندانش مطرح می‌شود؛
14- واقع‌گرایانه نوشته شود؛
15- بیشتر مطالب مربوط به اهل‌بیت (ع) بیاید.

مدخل «ام‌کلثوم»

1- تفکیک بین ام‌کلثوم‌ها؛
2- دیدگاه‌ها؛
3- بحث اجتهادی شود نه بحث سیاسی؛
4- دانشنامه‌ای و کلی ارائه شود.