به گزارش سایت دانشنامه اهل‌بیت (ع) پنجمین جلسه شورای علمی دانشنامه اهل‌بیت (ع) در تاریخ 93/2/4 با حضور آقایان: الله‌اکبری، خراسانی، دیبا، سبحانی، صرامی، صفری و واسعی برگزار شد که ریاست این جلسه را جناب آقای دکتر نعمت‌الله صفری فروشانی برعهده داشت و دبیر جلسه نیز جناب آقای خیرخواه بود.

دستور جلسه

بررسی ملاک‌های مدخل‌گزینی دانشنامه؛

خلاصه مذاکرات

در این جلسه، متن تهیه‌شده در خصوص تاریخچه مدخل‌گزینی قرائت شد و حاضران در خصوص ریزمحورهای کلان‌محور تاریخی - سیره‌ای نظرات خود را ارائه نمودند. این ریزمحورها عبارت‌اند از: مفاهیم، شخصیت‌ها، فرقه‌ها و جریان‌ها، وقایع، مکان‌ها، اموال، آیین‌ها، القاب و کنیه‌ها و قبایل و خاندان‌ها.

همچنین مقرر شد که ریزمحورهای دیگر، همچون آثار مکتوب معصومان و آثار مکتوب درباره تاریخ و معارف معصومان و نیز کلان‌محور معارف در جلسه بعدی بررسی شود.

مصوبات جلسه

* مدخل معصومان به عصمت ارجاع داده شود.
* عنوان «مفاهیم» از ریز محورها حذف و مداخل زیرمجموعه آن ذیل عناوین دیگر قرار گیرد.
* عنوان معصومان به عصمت ارجاع داده شود.
* مداخل «مرجئه»، «مشبهه»، «معطله»، «مجسمه»، «عثمانیه»، «جبریه (اهل‌حدیث)»، «قدریه» و «معتزله» به فرقه‌ها، مدخل «ادارسه» به جریان‌ها و مداخل «خیبر»، «خندق» و «سرایای علی بن ابی‌طالب (ع)» به وقایع و حوادث اضافه شود.
* عنوان «همسران معصومان» حذف و مدخل «خدیجه» به زیرمجموعه پدران و مادران و مدخل «اسماء بنت عمیس» به زیرمجموعه اصحاب امام علی (ع) انتقال یابد.
* مداخل «عبدالله» و «آمنه» حذف شود.
* در خصوص مدخل‌های مخالفان فعلاً حذف آن‌ها تصویب شد تا در جلسه بعدی و با حضور دیگر اعضای شورا درباره آن‌ها تصمیم گرفته شود.
* با توجه به تعداد زیاد اصحاب معصومان مقرر شد در خصوص این مدخل‌ها کمیته‌ای تخصصی شکل گیرد تا با بازنگری آن‌ها دلایل حذف یا اضافه کردن آن‌ها را در جلسه بعدی ارائه کنند.
* در ضمن ملاک گزینش مداخل تاریخی تا قبایل و خاندان‌ها به نحو زیر تصویب شد:

فرزندان بلافصل معصومان (ع): در این قسمت، تنها فرزندانی مدخل می‌شوند که یا خود نقش‌های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی داشته‌اند و یا بازتاب آن نقش‌ها برای آن‌ها در تاریخ مانده است، مانند حضرت زینب (س)، حضرت ابوالفضل العباس (ع)، محمد حنفیه و جعفر بن علی (ع) معروف به جعفر کذاب.

فرزندان مع‌الفصل: در این قسمت نیز به ملاک نقش‌دار بودن توجه شده است. البته به‌شرط هم‌زمانی نقش آن‌ها با یک معصوم؛ یعنی فرزندانی، مانند محمد بن عبدالله (نفس زکیه).

اصحاب: ملاک گزینش مدخل برای اصحاب، معیارهایی چون داشتن نقش فرهنگی، سیاسی و اجتماعی برجسته در معرفی چهره و معارف اهل‌بیت (ع)، روایات فراوان و داشتن نقش در معرفت فقهی یا عقیدتی است. با توجه به این ملاک‌ها، از میان هزاران صحابی فقط درصد بسیار کمی از آن‌ها به‌عنوان مدخل گزینش شده‌اند.

فرقه‌ها و جریان‌ها: در این قسمت به سبب نگاه حداقلی، تنها به فرقه‌ها و جریان‌های داخلی شیعه که به‌گونه‌ای با امام وقت در ارتباط بوده و تعامل جدی و مهم داشته و موجب شناخت بیشتر سیره امام (ع) می‌شوند و نیز فرقه‌هایی که در سخنان ائمه از آن‌ها یادشده، پرداخته شده است. فرقه‌هایی، مانند زیدیه، فطحیه، واقفیه و غالیان؛ بنابراین، نام‌های دیگری که از سوی فرقه‌نویسان به‌عنوان فرقه معرفی‌شده‌اند، مانند مفضلیه، هشامیه و یونسیه و همچنین فرقه‌های بیرون شیعی هرچند با شیعه و امام (ع) تعامل داشته‌اند، مدخل قرار نگرفته‌اند، مانند حنفیه، مالکیه، معتزله و اهل‌حدیث.

مکان‌ها: در این قسمت به زیست‌گاه‌های ائمه، شهرهایی که مدفن ائمه هستند و نیز مکان‌هایی که در حمایت و نصرت ائمه نقش داشته و یا ائمه درباره تأثیرگذاری آن‌ها سخن گفته‌اند، پرداخته شده است.

اموال: اموال خاصی که با عنوان ویژه، معروف بوده و نقش بارزی در تاریخ شیعه و شناخت ائمه داشته‌اند، مدخل قرار گرفته‌اند، مانند ذوالفقار و فدک.

آیین‌ها: آیین‌های مهم و مثبت شیعیان که در معرفی چهره اهل‌بیت (ع) مؤثر بوده‌اند، مدخل شده است، مانند تعزیه و مولودی‌خوانی.

القاب و کنیه‌ها: به القاب و کنیه‌های کلیدی اهل‌بیت (ع) که در طول تاریخ به‌عنوان شعار و سمبل مطرح بوده، توجه شده است، مانند امیرالمؤمنین، ابوتراب، سیدالشهداء و اباصالح.