مجموعه‌ی مقالات سایت دانشنامه اهل‌بیت (ع) به معرفی مقاله‌های مرتبط با مداخل دانشنامه اهل‌بیت (ع) می‌پردازد. این بخش از سایت به‌مانند قسمت پایان‌نامه‌ها، به سه کلان موضوع «تاریخی»، «کلامی _ سیاسی _ اجتماعی» و «فقهی _ اخلاقی» تقسیم شده است. همان‌گونه که دانشنامه نیز به سه بخش یاد شده تقسیم شده و هر کدام از این بخش‌ها مشغول تهیه مداخل مختص خود با همکاری نویسندگان می‌باشند. یکی از زیرمجموعه‌های قسمت تاریخیِ مقالات، بخش «اهل‌بیت (ع)» بوده، که به چهارده معصوم (ع) و اهل‌بیت (ع) (به شکل عام) تقسیم شده است. در این مقال بر آنیم تا بخش مقالات عنوان «امام کاظم (ع)» از این مجموعه را معرفی کنیم.

به‌طور‌کلی معرفی هر مقاله در سایت دانشنامه اهل‌بیت (ع) همراه با درج نام نویسنده، نام مجله، سال و شماره انتشار آن و همچنین درج رتبه علمی مقاله است. چنان که اگر مقاله چکیده و کلیدواژه‌ای داشته باشد، در ادامه ذکر شده و علاوه بر این، امکان دریافت اصل مقاله نیز وجود دارد. همچنین آدرس اینترنتی مقاله که اثر به صورت متنی یا فایل pdf در آن وجود دارد، در معرفی مقالات لحاظ گردیده است. شایان ذکر است که تلاش بر این بوده تا مقالات به سایت خود مجلات ارجاع شود و در صورت عدم امکان به سایت‌هایی اشاره شود که ملاحظه تمام متن امکان پذیر باشد.

بنابراین در بخش «امام کاظم (ع)» تعداد 40 مقاله قرار گرفته که به 9 زیرمجموعه تقسیم شده است که عبارتند از: «امام (ع) از نگاه دیگران»، «امام (ع) و اهل تصوف»، «امام (ع) و حدیث»، «امام (ع) و قرآن»، «زمانه امام (ع)»، «سازمان وکالت»، «سیره امام (ع)»، «فرزندان امام (ع)» و «متفرقه». از مجموع مقالات، 12 مقاله حائز رتبه علمی - پژوهشی بوده و 1 مقاله دارای رتبه علمی - ترویجی هستند. شایان ذکر است که در اینجا به تعدادی از مقالات ارزشمند این بخش اشاره می‌شود:

1. عنوان مقاله: «امام کاظم (ع) ‌و سازمان وکالت»

نویسنده: «محمد رضا جباری» 

نام مجله: تاریخ اسلام

سال و شماره انتشار: سال چهاردهم، بهار 1392، شماره 53

چکيده

سازمان وکالت، مجموعه‏اى متشکل از امامان معصوم (ع) و عده‏اى از پیروان نزدیک و وفادار آنان بود که با همکارى یکدیگر، تشکیلات هماهنگ و منسجمی را پدید آوردند تا با اتکا بر آن پیشبرد اهداف دینی خود را محقق سازند. وظایف این سازمان به امور مالی منحصر نبود و وظایف سیاسی، دینی و ارشادی را نیز شامل می‌شد. این تشکیلات از نیمه دوم عصر امامت، یعنى از زمان امام صادق (ع) ‌به بعد آغاز به کار نمود و رفته‌رفته داراى نظم و گستردگی و هماهنگی بیش‌تری شد و تا پایان عصر غیبت صغرا استمرار داشت. در عصر امام کاظم (ع) ‌، این سازمان با مشکلاتی همچون دستگیرى و شکنجه حضرت و برخی از وکلا مواجه شد، ولی نواحی زیرپوشش وکلا و محدوده اقتدار آنان با تشدید فعالیت‏ها گسترش می‏یافت. وکلاى آن حضرت در نقاطی مثل کوفه، بغداد، مدینه، مصر و برخی نقاط دیگر به فعالیت مشغول بودند. آن حضرت با وجود حبس و فشارهای موجود، توانستند تشکیلاتی را که پدرِ بزرگوارشان تأسیس کرده بودند، نه‌تنها حفظ کنند بلکه آن را گسترش دهند. در پژوهش حاضر، جایگاه و وضعیت این سازمان در عصر امام کاظم (ع) †و نیز نقش آن حضرت در حفظ و گسترش آن بررسی خواهد شد.

کلیدواژه‌ها

امام کاظم (ع)، سازمان وکالت، عصر امامت، شیعیان، گسترش تشیع

دریافت مقاله 

برای بارگزاری متن کامل مقاله، اینجا را کلیک کنید

*****

2. عنوان مقاله: «بررسی انتقادی آثار خاورشناسان درباره امام کاظم (ع)»

نویسنده: «سید قاسم رزاقی موسوی» 

نام مجله: تاریخ اسلام

سال و شماره انتشار: سال چهاردهم، بهار 1392، شماره 53

چکيده

دیرزمانی است که خاورشناسان، مطالعات درباره اسلام را، با انگیزه‌های مختلفی انجام می‌دهند، اما پژوهش دانشگاهی و روشمند غربیان درباره شیعه، به کمتر از یک قرن می‌ترسد. شیعه‌پژوهی غربیان، در دهه‌های اخیر رشد چشمگیری داشته، اما امامت‌پژوهی آن‌ها چندان رونقی نداشته و به چند مقاله دائره‌المعارفی و برخی کتاب‌ها درباره تاریخ تشیع منحصر است که به مناسبت از ائمه شیعه (ع) بحث نموده‌اند. بررسی و تبیین مقاله «امام کاظم (ع)» در دایرة‌المعارف اسلام لیدن که اتان کلبرگ آن را تألیف کرده و همچنین بخش مربوط به امام کاظم (ع) از کتاب «مذهب شیعه» دونالدسون و کتاب «تشیع» هاینس هالم، محور اصلی مقاله حاضر را شکل می‌دهد. بررسی مطالب این سه شیعه‌پژوه غربی، تصویری نسبتاً جامع از دوران زندگی امام از تولد تا شهادت را نشان می‌دهد. مسأله جانشینی امام و پیدایش اختلاف میان شیعیان و شکل‌گیری فرقه‌های متعدد، مشکلات اجتماعی و سیاسی عصر امام، تقابل امام با خلفا و دستگیری‌های متعدد امام، بررسی اقوال متعدد درباره شهادت امام و پیامدهای آن و بررسی علل پیدایش فرقه واقفیه بعد از شهادت امام، از نکات مثبت پژوهش‌های غربیان درباره امام است. از سوی دیگر نحوه تعامل امام با فرقه‌ها، مواضع امام دربارة قیام‌های علویان در این دوره، مواضع سیاسی- اجتماعی امام به‌ویژه در تعامل با خلفا، چگونگی ارتباط شیعیان با امام به‌ویژه در عرصه علمی- فرهنگی ازجمله نکاتی است که خاورشناسان درباره زندگی امام کاظم (ع) به آن توجه نکرده‌اند.

کلیدواژه‌ها

امام کاظم (ع)، خاورشناسان، دونالدسون، اتان کلبرگ، هاینس‌ هالم

دریافت مقاله

برای بارگزاری متن کامل مقاله، اینجا را کلیک کنید

*****

3. عنوان مقاله: «بررسی تأثیر روایات کتاب «تاریخ بغداد» درباره امام کاظم (ع) در منابع پسینی»

نویسنده: «خدیجه کیهانی»

نام مجله: تاریخ اسلام

سال و شماره انتشار: سال چهاردهم، بهار 1392، شماره 53

چکيده

«تاریخ بغداد» نوشته خطیب بغدادی (م 463)، یکی از منابع مهم اهل سنت در شرح‌حال‌نگاری است که زندگانی امام کاظم (ع) را نیز در بردارد. آنچه این کتاب در باب زندگانی امام کاظم (ع) درج کرده، در منابع پسینی بسامد بسیاری یافته و منابع بسیاری از شیعه و سنی با اتکای «تاریخ بغداد» گزارش‌هایی را از زندگانی امام کاظم (ع) نقل کرده‌اند. این نوشتار، با بررسی نُه روایت اختصاصی «تاریخ بغداد» درزمینهٔ زندگانی امام کاظم (ع)، ضمن بررسی منابع خطیب بغدادی در ارائه گزارش‌های مربوط به زندگانی امام، به نحو راه‌یابی و ادامه حیات این روایات در منابع نگارش یافته پس از «تاریخ بغداد» می‌پردازد و سیر تطور این اخبار و نحوه راه‌یابی آن به منابع شیعه و سنی و میزان گسترش آن تا قرن یازدهم را پی می‌گیرد. بررسی‌های صورت گرفته نشان می‌دهد که اکثر منابعی که احادیث مختص به زندگانی امام کاظم (ع) را از «تاریخ بغداد» اقتباس نموده‌اند، با توجه به گرایش‌های مذهبی خود به تغییراتی در آن دست‌زده‌اند و گاه یک روایت را به‌صورت کامل کنار گذاشته‌اند.

کلیدواژه‌ها

امام کاظم (ع)، کتابِ «تاریخ بغداد»، خطیب بغدادی، شرح‌حال‌نگاری، تطورِ حدیث

دریافت مقاله

برای بارگزاری متن کامل مقاله، اینجا را کلیک کنید

*****

4. عنوان مقاله: «جریان غلو در عصر امام کاظم (ع) با تکیه بر عقاید غالیانه محمد بن بشیر»
نویسنده: «یدالله حاجی‌زاده»
نام مجله: تاریخ اسلام
سال و شماره انتشار: سال چهاردهم، بهار 1392، شماره 53

چکیده

بررسی جریان فکری غلو در دوره امام کاظم (ع) موضوع اصلی این مقاله است. جریانی که نمایندگی اصلی آن در دست افراد واقفی‌مسلکی چون محمد بن بشیر کوفی بود. پژوهش حاضر که بیشتر با تکیه بر منابع فرقه‌شناختی و رجالی تدوین‌شده، درصدد شناسایی دقیق این فرد و جریان فکری او و نیز دیگر غلات این دوره، ازجمله مُشَبّهه و نوع برخورد امام با آن‌هاست. بررسی این موضوع، نشان می‌دهد محمد بن بشیر با استفاده از ترفندهایی خاص، عده‌ای را جذب خویش ساخت و عقاید غالیانه و بسیار افراطی چون الوهیت امام و توقف در ایشان را مطرح کرد و همین امر، سبب برخورد آن حضرت با وی شد. امام کاظم (ع) برای مبارزه با اندیشه‌های غالیانه، علاوه بر اعلام برائت از محمد بن بشیر، لعن او، دروغ‌گو خواندن وی، نفرین وی و نهایتاً حلال شمردن خون او از یک‌سو در برابر کسانی که تا آن زمان به جریان غلو پیوسته بوده‌اند دست به روشنگری زدند و از سوی دیگر نسبت به آیندگان هم هشدار دادند و افزون بر این با اندیشه‌های غالیانه مُشَبّهه نیز برخورد کردند.

کلیدواژه‌ها

امام کاظم (ع)، غلو، محمد بن بشیر، بشیریه، واقفیه

دریافت مقاله

برای بارگزاری متن کامل مقاله، اینجا را کلیک کنید

*****

5. عنوان مقاله: «گفتمان و زمانه سیاسی امام موسی کاظم (ع)»
نویسنده: «سید حسن قاضوی، علی بیات»
نام مجله: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی
سال و شماره انتشار: سال چهارم، زمستان 1392، شماره 13

چکیده

غیر از شناخت گفتمان سیاسی امامان معصوم شیعه که در تعارض با گفتمان سیاسی امویان و عباسیان بود، توجه به عنصر مقتضیات زمانه یا فضا و شرایط حاکم بر دوره آنان ضرورت تام دارد؛ زیرا تأثیر این عنصر، سبب اختلاف در مواضع و عملکرد سیاسی آنان در دوره‌های مختلف تاریخی است. در این پژوهش بر آنیم با استناد به شواهد تاریخی و تحلیل آن‌ها، تأثیر عنصر زمانه را به لحاظ سیاسی، بر مواضع سیاسی امام موسی کاظم (ع) بررسی کنیم و نشان دهیم که هرچند آن حضرت متناسب با زمانه سیاسی دوره امامت خود، سیاست تقیه را اتخاذ و از هرگونه همکاری با عباسیان و یا اقدام بر ضد آنان کناره‌گیری کرد، اما بنا به‌ضرورت و بر مبنای گفتمان سیاسی پدران خود، نسبت به حکومت عباسی، به اعتراضِ آشکار یا ضمنی می‌پرداخت و سرانجام همین مواضع و مبارزه با سلطه و اقتدار بلامعارض سیاسی عباسیان در عصر خلافت هارون بود که به حبس و شهادت آن حضرت انجامید.

کلیدواژه‌ها

امام موسی کاظم (ع)، گفتمان سیاسی امامان معصوم، وضع سیاسی زمانه امام، مواضع سیاسی امام کاظم (ع)

دریافت مقاله

برای بارگزاری متن کامل مقاله، اینجا را کلیک کنید

*****

6. عنوان مقاله: «گونه‌شناسی گفتارهای قرآنی امام موسی کاظم (ع)»

نویسنده: «بی‌بی سادات رضی بهابادی، معصومه علی‌بخشی»
نام مجله: حدیث پژوهی
سال و شماره انتشار: پاییز و زمستان 1390، شماره 6

چکیده

نظر به پیوند ناگسستنی اهل‌بیت (ع) با قرآن و نقش ایشان برای دستیابی به فهم معارف قرآنی، شناخت گفتارهای قرآنی ائمه (ع) از اهمیت به سزایی برخوردار است. از امام موسی کاظم (ع) 275 روایت قرآنی به ما رسیده است. این پژوهش به گونه شناسی این روایات می‌پردازد. گفتارهای قرآنی امام کاظم (ع) قابل‌تقسیم به انواعی است: 1. روایات تفسیری 2. روایات تأویلی 3. روایات تطبیقی 4. روایات استشهادی 5. روایات مربوط به علوم قرآنی. بیشترین روایات قرانی امام (ع) با 112 عدد، روایات تفسیری است که به بیان معنای ظاهری آیات می‌پردازد. عصر امام کاظم (ع) هم‌زمان با حضور مذاهب فقهی و کلامی متعدداست؛ ازاین‌رو، استشهاد به نص و مضامین آیات قرآن، بخش عظیمی از گفتارهای قرآنی امام با 81 مورد است. روایات تأویلی با 39 عدد به بیان معنای باطنی و روایات تطبیقی با 26 عدد به بیان مصادیق اختصاص دارد. کوچک‌ترین بخش گفتارهای قرآنی امام، روایات علوم قرآنی است که هفده روایت است.

کلیدواژه‌ها

امام کاظم (ع)، گفتارهای قرآنی، روایات تفسیری، روایات تأویلی، روایات تطبیقی، استشهادات

دریافت مقاله

برای بارگزاری متن کامل مقاله، اینجا را کلیک کنید