مجموعه‌ی پایان‌نامه‌هاي سایت دانشنامه اهل‌بیت (ع) به معرفی پایان‌نامه‌های مرتبط با مداخل دانشنامه اهل‌بیت (ع) می‌پردازد. این بخش از سایت به‌مانند قسمت مقالات، به سه کلان موضوع «تاریخی»، «کلامی _ سیاسی _ اجتماعی» و «فقهی _ اخلاقی» تقسیم شده است. یکی از زیرمجموعه‌های قسمت تاریخیِ پایان‌نامه‌ها، بخش «اهل‌بیت (ع)» بوده، که به چهارده معصوم (ع) و اهل‌بیت (ع) (به شکل عام) تقسیم شده است. در این مقال بر آنیم تا بخش پایان‌نامه‌های عنوان «امام زمان (عج)» از این مجموعه را معرفی کنیم.

به‌طور‌کلی معرفی هر پایان‌نامه در سایت دانشنامه اهل‌بیت (ع) علاوه بر ذکر نویسنده و اساتید راهنما و مشاور و سال و مکان دفاع، گاه شامل توضیحاتی مختصر از محتویات آن بوده و گاهی همراه با ذکر چکیده و کلیدواژه و در پاره‌ای از موارد با درج فصول کلی پایان‌نامه است که از بانک‌های اطلاعاتی مجازی و در برخی اوقات با مراجعه حضوری به کتاب‌خانه‌ی دانشگاه‌ها میسر گشته است. چنان‌که با جستجو در بانک‌های مقالات، آن تعداد از نگاشته‌هایی که در ارتباط با موضوع پایان‌نامه از نویسنده یافت شده، به این متن اضافه گشته‌اند.

بنابراین در بخش «امام زمان (عج)» تعداد 20 پایان‌نامه قرار گرفته، که به 4 زیرمجموعه تقسیم شده است که عبارتند از: «امام (عج) از نگاه دیگران»، «ظهور و نشانه‌های آن»، «متفرقه» و «وکلا و نواب امام (عج)» از مجموع پایان‌نامه‌های امام زمان (ع) 4 پایان‌نامه همراه با چکیده، کلیدواژه و سرفصل بوده، و 16 پایان‌نامه تنها شامل چکیده و کلیدواژه است. شایان ذکر است که در اینجا به تعدادی از پایان‌نامه‌های این بخش که برخی از آن‌ها با مقالات ارزشمندی از سوی نویسنده پایان‌نامه همراه بوده است، اشاره می‌شود:

1. عنوان پایان‌نامه: «نقش باور داشت آموزه مهدویت در شکل‌گیری فرهنگ و تمدن اسلامی»
نویسنده: «امیر محسن عرفان»
اساتید راهنما و مشاور: «سید علیرضا واسعی» و «نعمت‌الله صفری فروشانی»
سال و مکان دفاع: 1391، دانشگاه معارف اسلامی

چکیده

پیشینه مباحث مهدویت، دائماً با پرسمان‌های فربه و اندیشه‌خیزی پیوند می‌یابد، دغدغه این پرسمان‌ها محدود به شخص خاصی نیست، بلکه هر کس به تتبع در اسلام و تشیّع علاقه‌مند است، به ناگزیر با مباحث مهدویت سروکار خواهد داشت. چیستی مطالعات تمدنی و نقش آن در مباحث مهدوی، مفهوم و انگاره‌ای است که اندیشه و تأمّل درباره آن، برای همگان جالب و پرجاذبه است. جریان مطالعات مهدوی چندان جوان و بنیاد تاریخی آن نیز ضعیف نیست. امّا با توجّه به تحوّلات پرشتاب کنونی و ورود متغیرهای متعدد در عرصه علمی ناگزیریم از الگو و روش‌های سنتی فاصله گرفته و مطالعات مهدوی را با توجه به تغییرات محیط داخلی و منطقه‌ای به‌روزرسانی کنیم. بازکاوی و باز پژوهی آموزه مهدویت یک ضرورت عینی است تا جریانی که برای ناب‌سازی معرفت دینی اتّفاق می‌افتد، هماره ناب، زلال و اصیل بماند. هم‌اکنون این قلم را فرصتی فراهم شده تا یادآور نقش رویکرد تمدنی به آموزه مهدویت باشد - اگرچه راه تحلیل آن از پژوهش‌های گسترده و ژرف می‌گذرد - بدون تأمل در خصوص مطالعات تمدنی، بومی‌سازی آن و در نهایت کاربرد آن در گفتمان مهدویت «تصویر ما از آینده» مبهم و در نتیجه غیر کارآمد خواهد بود. افزون بر اهمیتی که بر پیوند مطالعات تمدنی و آموزه‌های دینی مترتب است، رویکرد تمدنی به آموزه مهدویت از دو جهت ضروری است: از یک‌سو کوشش برای رسیدن به آرمان‌شهر مطلوب ادیان یکی از مهم‌ترین اهداف ادیان به شمار می‌رود. با وجود این اکنون در مطالعات مربوط به منجی گرایی باید به این مهم توجّه داشت که مفهوم منجی گرایی متحول شده و ابعاد تازه‌ای یافته است، به‌طوری‌که در عصر جهانی شدن، منجی باوری را نه در محدوده یک دین، بلکه در توسعه مفهوم آن سراغ می‌گیرند؛ بنابراین باید در مطالعات مربوط به موعود باوری به این مهم توجه داشت.

منبع: سایت ایران داک

مقالات مرتبط

1. باور داشت آموزه مهدویت و نقش آن در احیای فرهنگ و تمدن اسلامی، سید علی‌رضا واسعی، امیر محسن عرفان، مشرق موعود، بهار 1393، (22 صفحه، از 113 تا 134)، (علمی - پژوهشی/ISC).

2. تبیین ضرورت‌های رویکرد راهبردی به آموزه مهدویت، عرفان، امیر محسن، پژوهش‌های مهدوی، زمستان 1390، شماره 3، (34 صفحه، از 5 تا 38)
3. بازنمایی ابعاد تکامل در تاریخ از نظرگاه آموزه نجات گرایانه مهدویت، مجید کافی، امیر محسن عرفان، مشرق موعود، زمستان 1390، شماره 20، (25 صفحه، از 117 تا 141)، (علمی _ پژوهشی)
4. نقش باورداشت غیبت در پویایی حیات علمی و فکری شیعیان در قرن سوم و چهارم، امیر محسن عرفان، مشرق موعود، بهار 1390، شماره 17، (22 صفحه، از 121 تا 142)، (علمی _ پژوهشی).

از این پایان‌نامه کتابی با عنوان «نقش باورداشت آموزه مهدویت در احیای فرهنگ و تمدن اسلامی» به رشته تحریر درآمده است.

*****

2. عنوان پایان‌نامه: «بررسی تطبیقی علائم حتمی ظهور در روایات فریقین»

نویسنده: «سید ضیا الدین علیانسب»
اساتید راهنما و مشاور: «محمدعلی مهدوی راد» و «سید رضا مؤدب»
سال و مکان دفاع: 1392، دانشگاه معارف اسلامی قم

چکیده

رساله حاضر با عنوان «بررسی تطبیقی علائم حتمی ظهور در روایات فریقین»، نشانه‌های حتمی ظهور امام زمان (عج) را در روایات فریقین، به‌صورت تطبیقی بررسی نموده و مشترکات و موارد افتراق آن‌ها را روشن ساخته و به این سؤال پاسخ داده که؛ علائم حتمی و مصادیق مشترک و افتراقات روایات نشانه‌های حتمی ظهور در منابع فریقین چیست؟ در نهایت به این نتیجه رسیده؛ از میان 1439 حدیث مباحث مهدویت، 17 حدیث در تقسیم نشانه‌ها به حتمی و غیر حتمی نقل گردیده و تعداد پنج نشانه (یمانی بر اساس دو حدیث، خسف بیداء در دو حدیث، قتل نفس زکیه در چهار حدیث و ندای آسمانی در پنج حدیث) با قید حتم تصریح شده است. روایات فریقین در اصل وقوع این پنج نشانه، همسان بوده و موارد فراوانی در جزئیات این پنج نشانه نیز همسان هستند، لکن برخی روایات حاکی از جزئیات وقایع، متفاوتند مانند نام یا القاب یمانی که در فریقین تعبیر به یمانی و منصور شده، ولی تنها در منابع اهل سنت تعبیر به قحطانی شده است. این نوشتار علاوه بر تبیین موارد اشتراک و افتراق روایات فریقین، روایات ناسازگار و ناهمگون با مشترکات فریقین را مشخص و در برخی موارد مورد نقد قرار داده است مانند روایات ظهور یمانی پس مهدی (عج) که مورد نقد قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها

علائم حتمی، ظهور امام زمان (عج)، امام مهدی (عج)، روایات، فریقین، بررسی تطبیقی.

فصول پایان‌نامه

این تحقیق در سه فصل نگارش شده است:
فصل اول: «کلیات و مفاهیم»
   * کلیات
   * مفهوم شناسی
   * انواع دسته‌بندی‌های علائم ظهور
   * پیامدهای تربیتی – اجتماعی علائم حتمی ظهور
فصل دوم: «تعداد علائم حتمی و روایات آن»
   * گفتار اول: تعداد احادیث حاکی از حتمیت علائم
   * گفتار دوم: حتمیت پنج نشانه
فصل سوم: «اشتراک و افتراق محتوای روایات فریقین در نشانه‌های حتمی»
   * گفتار اول: یمانی
   * گفتار دوم: سفیانی
   * گفتار سوم: خسف بیداء
   * گفتار چهارم: قتل نفس زکیه
   * گفتار پنجم: ندای آسمانی.