مجموعه‌ی پایان‌نامه‌هاي سایت دانشنامه اهل‌بیت (ع) به معرفی پایان‌نامه‌های مرتبط با مداخل دانشنامه اهل‌بیت (ع) می‌پردازد. این بخش از سایت به‌مانند قسمت مقالات، به سه کلان موضوع «تاریخی»، «کلامی _ سیاسی _ اجتماعی» و «فقهی _ اخلاقی» تقسیم شده است. یکی از زیرمجموعه‌های قسمت تاریخیِ پایان‌نامه‌ها، بخش «اهل‌بیت (ع)» بوده، که به چهارده معصوم (ع) و اهل‌بیت (ع) (به شکل عام) تقسیم شده است. در این مقال بر آنیم تا بخش پایان‌نامه‌های عنوان «امام جواد (ع)» از این مجموعه را معرفی کنیم.

به‌طور‌کلی معرفی هر پایان‌نامه در سایت دانشنامه اهل‌بیت (ع) علاوه بر ذکر نویسنده و اساتید راهنما و مشاور و سال و مکان دفاع، گاه شامل توضیحاتی مختصر از محتویات آن بوده و گاهی همراه با ذکر چکیده و کلیدواژه و در پاره‌ای از موارد با درج فصول کلی پایان‌نامه است که از بانک‌های اطلاعاتی مجازی و در برخی اوقات با مراجعه حضوری به کتاب‌خانه‌ی دانشگاه‌ها میسر گشته است. چنان‌که با جستجو در بانک‌های مقالات، آن تعداد از نگاشته‌هایی که در ارتباط با موضوع پایان‌نامه از نویسنده یافت شده، به این متن اضافه گشته‌اند.

بنابراین در بخش «امام جواد (ع)» تعداد 4 پایان‌نامه قرار گرفته، که 2 اثر همراه با چکیده، کلیدواژه و سرفصل بوده، و 2 پایان‌نامه تنها شامل چکیده و کلیدواژه است. شایان ذکر است که در اینجا به تعدادی از پایان‌نامه‌های این بخش اشاره می‌شود:

1. عنوان پایان‌نامه: «تاریخ تشیع در دوران امام جواد (ع)»
نویسنده: «حسین نعیم‌آبادی»
اساتید راهنما و مشاور: «محمدرضا جباری» و «نعمت‌الله صفری فروشانی»
سال و مکان دفاع: 1390، دانشگاه باقرالعلوم (ع)

چکیده

به‌منظور شناخت نقاط ابهام آمیز سیره عمومی و همچنین كیفیت تعاملات امامان معصوم با نوع انسانی معاصر با آنان بررسی تاریخ تشیع در دوره زمانی هر یك از امامان معصوم به‌عنوان بخشی از افراد جامعه انسانی ضروری به نظر می‌رسد. سؤال كلی بررسی شده در این نوشتار به وضعیت فرهنگی و سیاسی شیعیان در دوران امام جواد (ع) معطوف است. این نوشتار به دنبال بررسی این فرضیه است كه آیا وضعیت شیعیان در شرایطی یکدست و یکپارچه بوده است یا اینكه برخلاف تصور رایج اختلافات جدی كلامی در میان جامعه شیعه و امامیه وجود داشته است. با تردید كم‌تری می‌توان ادعا كرد كه در مجموع فرضیه دوم با واقعیات عینی تاریخی منطبق‌تر است. بررسی فرقه‌ها و پراكندگی جغرافیایی شیعیان در این دوره بخش‌های ابتدایی این كار را شكل داده‌اند.

کلیدواژه‌ها

تاریخ تشیع، امام جواد، شیعه، امامیه.

فصول پایان‌نامه

این پژوهش در چهار فصل نگارش شده است:
فصل اول با عنوان «وضعیت کلی گروه‌ها»
   * گفتار اول: دسته‌بندی‌های شیعی
   * گفتار دوم: مروری بر بعض اندیشه‌های غیر شیعی
فصل دوم با عنوان «مرکز حضور شیعیان در عصر امام جواد (ع)»
   * گفتار اول: عراق
   * گفتار دوم: یمن
   * گفتار سوم: ایران
فصل سوم با عنوان «وضعیت فرهنگی شیعیان در این دوره»
   * گفتار اول: وضعیت کلی راویان
   * گفتار دوم: مناظرات و احتجاجات
فصل چهارم با عنوان «وضعیت سیاسی در دوره امام جواد (ع)»
   * گفتار اول: شرایط عمومی و سیاسی آن دوره
   * گفتار دوم: وضعیت سیاسی شیعه
   * گفتار سوم: عملکرد سیاسی امام جواد (ع).

*****

2. عنوان پایان‌نامه: «امام جواد (ع) و نشر حدیث شیعه»

نویسنده: «زهره اسدی»
اساتید راهنما و مشاور: «منصور پهلوان» و «مجید معارف»
سال و مکان دفاع: 1386، دانشگاه اصول‌الدین

چکیده

عصر امام محمد بن علی الجواد (ع) بخشی از دوران شکل‌گیری فقه و حدیث شیعه است؛ لذا پژوهش حاضر در پی آن بوده است تا نقش و جایگاه امام را در نشر حدیث شیعه تا حد امکان آشکار نماید. بدین منظور مطالعه‌ای در زندگی و اقدامات امام در امر پرورش راویان و برگزاری جلسات مناظره و احتجاج و نظام وکلا و ... انجام گرفت و نتایج زیر حاصل شد: بشارت ولادت امام جواد (ع) را پدر بزرگوارش به‌عنوان مولودی پر خیر و برکت به شیعیان داده است. امامت ایشان در خردسالی، از بزرگ‌ترین اتفاقاتی بود که اسباب تحیر شیعیان را فراهم نمود؛ اما ایشان از همان آغاز با شرکت در جلسات مناظره و احتجاجات با علما به دفاع از خویش و تثبیت جایگاه امامت اقدام نمود. نقش امام جواد (ع) در حدیث شیعه را باید در کارنامه روایت ایشان جست‌وجو نمود، تألیفات بسیار راویان ایشان یکی از اساسی‌ترین تأثیرات را در نشر فقه و حدیث شیعه و غنی ساختن دین و فرهنگ اسلامی داشته است، به‌طوری‌که حجم وسیعی از اهداف امام از طریق این دانشمندان محقق شده است. امام جواد (ع) با وجود کوتاهی دوران عمر و امامت خویش همواره با سیاستی روشن به مبارزه با بدعت‌ها و انحرافات اعتقادی فرق مختلف کلامی پرداخته و با تقویت حوزه‌های درسی و نظام وکالت با شیعیان اقصی نقاط مملکت اسلامی ارتباط برقرار نمود و به‌وسیله مکاتبه و پاسخ به سؤالات مختلف ایشان به اداره امور شیعه اقدام نمود و در حد توان و امکان دایره فقه و حدیث شیعه را خصوصاً در مسائل اعتقادی و فقهی گسترده گردانید. هرچند که احادیث به‌جامانده از این امام بزرگوار از نظر کمیت از درصد بالایی برخوردار نیست، اما یادآور استحکام و قوت کلام صادقین (ع) می‌باشد.

فصول پایان‌نامه

این پایان‌نامه پنج فصل نگارش شده است
فصل اول: «کلیات»
   * بیان موضوع
   * اهمیت و هدف تحقیق
   * روش تحقیق
   * گردآوری و تحلیل مطالب
   * فرضیات تحقیق
فصل دوم: «زندگانی امام جواد (ع)»
   * مختصری از زندگانی امام
   * اوضاع سیاسی و اجتماعی زمان امام
فصل سوم: «بررسی مسئله امامت امام جواد (ع)»
   * مفهوم پدیده امامت در خردسالی
   * مسئله امامت امام جواد (ع)
   * پیامدهای مسئله امامت معصوم در خردسالی
فصل چهارم: «نقش امام (ع) در نشر حدیث شیعه»
   * راویان امام جواد (ع)
   * نقش امام در حفظ میراث فرهنگی شیعه
   * حوزه‌های درسی
   * احتجاجات امام
   * حاملان احادیث امام
   * برخورد امام با فرق کلامی هم‌عصر خویش
فصل پنجم: «مروری بر گونه‌های حدیثی امام جواد (ع)».