مجموعه‌ی پایان‌نامه‌هاي سایت دانشنامه اهل‌بیت (ع) به معرفی پایان‌نامه‌های مرتبط با مداخل دانشنامه اهل‌بیت (ع) می‌پردازد. این بخش از سایت به‌مانند قسمت مقالات، به سه کلان موضوع «تاریخی»، «کلامی _ سیاسی _ اجتماعی» و «فقهی _ اخلاقی» تقسیم شده است. یکی از زیرمجموعه‌های قسمت تاریخیِ پایان‌نامه‌ها، بخش «اهل‌بیت (ع)» بوده، که به چهارده معصوم (ع) و اهل‌بیت (ع) (به شکل عام) تقسیم شده است. در این مقال بر آنیم تا بخش پایان‌نامه‌های عنوان «امام سجاد (ع)» از این مجموعه را معرفی کنیم.

به‌طور‌کلی معرفی هر پایان‌نامه در سایت دانشنامه اهل‌بیت (ع) علاوه بر ذکر نویسنده و اساتید راهنما و مشاور و سال و مکان دفاع، گاه شامل توضیحاتی مختصر از محتویات آن بوده و گاهی همراه با ذکر چکیده و کلیدواژه و در پاره‌ای از موارد با درج فصول کلی پایان‌نامه است که از بانک‌های اطلاعاتی مجازی و در برخی اوقات با مراجعه حضوری به کتاب‌خانه‌ی دانشگاه‌ها میسر گشته است. چنان‌که با جستجو در بانک‌های مقالات، آن تعداد از نگاشته‌هایی که در ارتباط با موضوع پایان‌نامه از نویسنده یافت شده، به این متن اضافه گشته‌اند.

بنابراین در بخش امام سجاد (ع) تعداد 18 پایان‌نامه قرار گرفته، که به 3 زیرمجموعه تقسیم شده است که عبارتند از: «زمانه امام (ع)»، «سیره امام (ع)» و «میراث امام (ع)». از مجموع پایان‌نامه‌های امام سجاد (ع) 11 پایان‌نامه همراه با چکیده، کلیدواژه و سرفصل بوده، و 7 پایان‌نامه تنها شامل چکیده و کلیدواژه است. شایان ذکر است که در اینجا به تعدادی از پایان‌نامه‌های این بخش که برخی از آن‌ها با مقالات ارزشمندی از سوی نویسنده پایان‌نامه همراه بوده است، اشاره می‌شود:

1. عنوان پایان‌نامه: «اصول اخلاق اجتماعی در صحیفه سجادیه»
نویسنده: «فردین احمدوند»
اساتید راهنما و مشاور: «عسکر دیرباز» و «احمد عابدی»
سال و مکان دفاع: 1389، دانشگاه قم

چکیده

صحیفه سجادیه متنی کهن از مجموعه متون دعایی، اثر امام سجاد (ع) امام چهارم شیعیان است. این کتاب مجموعه‌ای از معارف الهی می‌باشد که امام (ع) به علت شرایط سیاسی آن روزگار به زبان دعا بیان فرموده است. پرسش اصلی که در این پایان‌نامه مطرح می‌شود این است که اخلاق اجتماعی چیست؟ اصول اخلاق اجتماعی در صحیفه سجادیه کدام است؟ نگارنده کوشیده است با مبنا قرار دادن کلام امام (ع) به شیوه‌ی کتابخانه‌ای _ با تحلیل و تفسیر- بندبند صحیفه سجادیه را مورد بررسی قرار داده و اصول اخلاقی اجتماعی مندرج در آن را استنباط نماید. این پایان‌نامه در چهار فصل تنظیم گردیده است که در فصل اول به بیان مقدمه، بیان مساله، روش و هدف تحقیق، فرضیات و ماهیات اخلاقی اجتماعی، زندگی‌نامه و شرایط اجتماعی امام سجاد (ع) و همچنین ویژگی‌های صحیفه‌ی سجادیه پرداخته شده است؛ و سپس در فصول بعدی در هفت محور کلی که عبارت‌اند از: اخلاق خانواده، نحوه‌ی سخن گفتن، آداب معاشرت، اصلاح و افساد، امر به معروف و نهی از منکر، عدالت و ظلم و مباحث مالی و اقتصادی به بررسی و تشریح بیست‌وسه اصل از اصول اخلاق اجتماعی صحیفه سجادیه می‌پردازد که از آن جمله: اصل مسئولیت در برابر خانواده، فروخوردن خشم، احترام به انسانیت، حسن خلق، عفو و بخشش، نرمی و مدارا، وفای به عهد، تواضع، عزت‌نفس، دوست داشتن مردم، اصلاح فی‌مابین، خیرخواهی، مقابله سیئه با حسنه، نظارت اجتماعی، مسئولیت‌پذیری، عدالت و انصاف، مساوات و مواسات، اعانت به مظلوم، تعاون، اهتمام به امور مردم، عدم پذیرش سلطه کافران، ادای امانت و حرکت به نفع دیگران را می‌توان نام برد. در خاتمه ضمن نتیجه‌گیری کلی، پیشنهادهایی جهت روی‌آوری جامعه اسلامی به صحیفه سجادیه ارائه گردیده است.

کلیدواژه‌ها

امام سجاد (ع)، صحیفه سجادیه، اصول اخلاقی اجتماعی، دعاهای اخلاقی.

فصول پایان‌نامه

این پایان‌نامه در چهار فصل ارائه شده است:
فصل اول: «کلّیّات»
   * بیان مسئله
   * ضروت تحقیق
   * اهداف تحقیق
   * فرضیه‌ها
   * پیشینه تحقیق
فصل دوم:
محور یک: اخلاق خانواده
   * اصل مسئولیت در برابر خانواده
محور دو: نحوه‌ی سخن گفتن
   * اصل فروخوردن خشم
   * اصل صداقت
محور سه: آداب معاشرت
   * اصل احترام به انسانیت
   * اصل تواضع
   * اصل خوش‌خلقی
   * اصل عفو و بخشش
   * اصل رفق و مدارا
   * اصل وفای به عهد
   * اصل عزت‌نفس
فصل سوم:
محور چهار: اصلاح و افساد
   * اصل دوست داشتن مردم
   * اصل اصلاح فی‌مابین
   * اصل خیرخواهی
   * اصل مقابله سیئه با حسنه
محور پنج: امر به معروف و نهی از منکر
   * اصل نظارت اجتماعی
   * اصل مسئولیت‌پذیری
فصل چهارم:
محور شش: عدالت و ظلم
   * اصل عدالت و انصاف
   * اصل مواسات و مساوات
   * اصل اعانت به مظلوم
   * محور هفت: مباحث مالی و اقتصادی
   * اصل تعاون
   * اصل عدم پذیرش سلطه کافران
   * اصل ادای امانت
   * اصل حرکت به نفع دیگران.

مقالات مرتبط

بررسی اصول اخلاق اجتماعی در صحیفه سجادیه، فردین احمدوند، پژوهش‌های اخلاقی، پاییز 1390، شماره 5، (23 صفحه، از 115 تا 137)، (علمی - پژوهشی).

 *****

2. عنوان پایان‌نامه: «روش‌شناسی روایات تفسیری امام سجاد (ع)»
نویسنده: «عذرا میثاقی»
اساتید راهنما و مشاور: «سهیلا جلالی کندری» و «فتحیه فتاحی زاده»
سال و مکان دفاع: 1388، دانشگاه الزهرا

چکیده

روش‌شناسی روایات تفسیری معصومان (ع) به دلیل جایگاه خاص سنت در تبیین قرآن، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و از آنجا که عصر امام سجاد (ع) توأم با خفقان سیاسی، انزوای شیعیان و انحراف‌های دینی بود، بررسی چگونگی روش ایشان در تبیین آیات قرآن، نگاه ویژه‌ای را می‌طلبد. امام سجاد (ع) در عصر خود سیاست تقیه را پیش گرفت، به فعالیت‌های آموزشی روی آورد و در حوزه‌ی تفسیر با تطبیق آیات بر شرایط زمان، به تبیین جایگاه اهل‌بیت (ع) پرداخت. آن حضرت در تفسیر آیات، علاوه بر بیان معنای ظاهری، اهتمام خود را به ارائه معنای باطنی کلام خدا و تطبیق آیات بر مصادیق ظاهر و باطن معطوف کرده است. حضرت به مباحث علوم قرآن نیز توجه فرموده و همچنین بخش اعظمی از روایت‌های ایشان به‌صراحت یا تلویح به آیاتی از قرآن استناد کرده است. علاوه بر این مواردی، اشاره‌های امام (ع) به آیات، حین انجام کارهای مختلف موجب شده است که سیره عملی آن حضرت مبیّن آیات باشد. امام زین‌العابدین (ع) در استخراج معانی آیات، به قرآن، سنت، قواعد ادبی و قصص و تاریخ استناد کرده است که البته استناد به سنت نسبت به سایر موارد چشم‌گیرتر است. ایشان به‌عنوان امام معصوم (ع)، در تفسیر قرآن از منابع خاص امامت نظیر میراث مکتوب پیامبر (ص) و الهام بهره برده است که این منابع، روش ایشان را با روش دیگر مفسّران متمایز می‌سازد. علاوه بر این‌که خود حضرت هم منبع تفسیر به شمار می‌آید.

کلیدواژه‌ها

امام سجاد (ع)، روایات تفسیری، روش تفسیری.

فصول پایان‌نامه

این پایان‌نامه دارای سه فصل می‌باشد:
فصل اول: «عصر امام سجاد (ع)»
   * شرح‌حال اجمالی امام سجاد (ع)
   * نگاهی به جریان‌های سیاسی عصر امام (ع) و موضع ایشان
   * بررسی وضعیت اجتماعی عصر امام سجاد (ع)
   * بررسی وضعیت علمی و فرهنگی عصر امام سجاد (ع)
   * سیاست امام سجاد (ع) در شرایط تقیه
فصل دوم: «گونه‌های روایات تفسیری امام سجاد»
   * تبیین معنا
   * تعیین مصداق
   * بیان علوم قرآن
   * استناد و استشهاد به آیات
   * تفسیر آیه با عمل به مفاد آن
فصل سوم: «روش امام سجاد (ع) در تفسیر»
   * استناد به قرآن
   * استناد به سنت
   * استناد به قواعد ادبی
   * بیان قصص و تاریخ
   * استفاده از منابع و علوم خاصه ائمه (ع).

مقالات مرتبط

1. گونه‌های روایات تفسیری امام سجاد (ع) در حوزه تعیین مصداق، سهیلا جلالی کندری، عذرا میثاقی، مطالعات قرآن و حدیث، بهار و تابستان 1390، (40 صفحه، از 27 تا 66)، (علمی _ پژوهشی).
2. امام سجاد (ع) و قرآن، جایگاه قرآن در روایات امام سجاد (ع)، سهیلا جلالی کندری، عذرا میثاقی، بینات، زمستان 1389، (18 صفحه، از 11 تا 28).

 *****

3. عنوان پایان‌نامه: «بررسی مبانی و روش‌های تربیت اجتماعی از دیدگاه امام سجاد (ع) در صحیفه سجادیه»
نویسنده: «فرشته ملاسلمانی»
اساتید راهنما و مشاور: «علی قایمی» و «سعید بهشتی»
سال و مکان دفاع: 1388، دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

پژوهش حاضر در پنج فصل تنظیم شده است. فصل اول تحقیق به كلیاتی در باب اهمیت، اهداف، پرسش‌ها، تعریف اصطلاحات اختصاص دارد. شكل گیری شخصیت انسان به چگونگی تربیتش بستگی دارد و تربیت فرایندی است مستمر كه در بستر جامعه شكل می‌گیرد. انسان در تعامل دائمی با محیط اجتماع است و ازاین‌رو تربیت جز با اهتمام به تربیت اجتماعی و ایجاد تحولات اجتماعی در جهت تحقق اهداف تربیتی به‌درستی ممكن و میسر نیست. به همین دلیل دین اسلام به‌شدت بر تربیت اجتماعی اهتمام داشته و توجه به وحی و سنت معصومین (ع) را بهترین راه تربیت انسان می‌داند كه بر اساس شناخت همه‌ی نیازهای وجودی اوست. صحیفه سجادیه به‌عنوان یكی از این منابع، افزون بر اینكه راز و نیاز با خداست، دریای بیكرانی است از علوم و معارف اسلامی، كه در آن به زمینه‌های مختلف عقیدتی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، تربیتی و پاره‌ای از احكام شرعی و قوانین طبیعی، در قالب دعا پرداخته شده. این تحقیق، پاسخگوی سؤالات مربوط به مفهوم تربیت اجتماعی و مبانی و روش‌های تربیت اجتماعی از دیدگاه امام سجاد (ع) در صحیفه سجادیه می‌باشد. اهمیت این تحقیق از بُعد نظری آن، آشنا شدن با تربیت اجتماعی مدنظر اسلام و به‌طور اخص تربیت اجتماعی از دیدگاه امام سجاد (ع) و مقدمه‌ای است برای پرداختن به مبانی نظری تربیت از دیدگاه معصومین (ع) به‌منظور ساماندهی به تربیت اجتماعی جامعه امروز می‌باشد. اهداف نظری این تحقیق، بررسی مبانی و روش‌های تربیت اجتماعی از دیدگاه امام سجاد (ع) در صحیفه سجادیه است و اهداف كاربردی آن، شامل پرده‌برداری از وسعت دید امامان معصوم (ع) و آگاه‌سازی معلمان و اساتید و تدارك مقدماتی علمی برای انجام تحقیقات كاربردی بیشتر در این حوزه می‌باشد. تحقیق حاضر از نوع تحقیقات بنیادی است و به كمك تحلیل محتوا، در پی برجسته سازی و استخراج منظم و عینی مبانی و روش‌های تربیت اجتماعی در صحیفه سجادیه می‌باشد. سؤالات تحقیق عبارت‌اند از: 1. مفهوم تربیت اجتماعی از دیدگاه امام سجاد (ع) چیست؟ 2. مبانی تربیت اجتماعی در صحیفه سجادیه چیست؟ 3. روش‌های تربیت اجتماعی در صحیفه سجادیه چیست؟ یافته‌های تحقیق در قالب ده مبنای: احسان، خداوند از باب احسان شكرگزاری را به انسان الهام كرد، شرافت، ضعف، تفاوت در ظرفیت‌ها و توانایی‌ها، اندیشه ورزی، کمال‌جویی، غفلت و تأثیرپذیری ظاهر از باطن و انسان متأثر از لذت‌ها و دردهاست و چهل‌وهشت روش مربوط به این مبانی تبیین و معرفی شده است كه عبارت‌اند از: انفاق، زكات، قرض‌الحسنه، فزون‌خواهی مشروع، پرهیز از تكبر، سپاسگزاری، ذكر خیر در مقابل غیبت و بدگوئی، پرهیز از بدگمانی، پرهیز از منّت گزاری، دعا برای والدین لین بودن در رفتار و گفتار، رفق، شفاعت خواهی، استغفار واسطه‌ای، خفض جناح، بخشش خطای پدر و مادر و ... .

كلیدواژه‌ها

تربیت، تربیت اجتماعی، مبانی تربیت اجتماعی، روش‌های تربیت اجتماعی، امام سجاد (ع)، صحیفه سجادیه.

فصول پایان‌نامه

این رساله در پنج فصل نگارش شده است:
فصل اول: «کلیات»
   * بيان مسأله
   * اهمیت تحقیق
   * اهداف تحقيق
   * سوالات تحقيق
فصل دوم: «مبانی نظری و پیشینه تحقیق»
   * بخش اول: مبانی نظری
   * بخش دوم: پیشینه تحقیق
فصل سوم: «روش‌شناسی»
   * نوع تحقيق
   * روش تحقيق
   * روش گردآوري اطلاعات
   * روش تجزيه و تحليل اطلاعات
فصل چهارم: «یافته‌های تحقیق»:
   * بخش اول: اخلاق
       مبنا: احسان ریشه اخلاقی دارد و از شرع و دین نشأت گرفته
       مبنا: خداوند از باب احسان، شكرگزاری را به انسان الهام كرد
       مبنا: شرافت انسان‌ها شریف آفریده شده‌اند
   * بخش دوم: روابط
   * بخش سوم: حقوق
       مبنا: تأثیرپذیری ظاهر از باطن
   * بخش چهارم: جرم
       مبنا: انسان فطرتاً كمال جوست
       مبنا: انسان همواره در معرض غفلت است
       مبنا: احسان ریشه اخلاقی دارد و از شرع و دین نشأت گرفته
   * بخش پنجم: نظارت اجتماعی
       مبنا: انسان همواره در معرض غفلت است
       مبنا: تأثیرپذیری (انسان متأثر از لذّت‌ها و دردهاست)
   * بخش ششم: قضاوت
       مبنا: انسان‌ها با ظرفیت‌ها و توانایی‌های متفاوتی خلق شده‌اند
فصل پنجم: خلاصه و نتیجه‌گیری.

مقالات مرتبط

مفهوم تربیت اجتماعی و مبانی آن از دیدگاه امام سجاد (ع) در صحیفه‌ی سجادیه، فرشته ملاسلمانی، بصیرت و تربیت اسلامی، بهار 1390، (16 صفحه، از 119 تا 134)، (علمی _ ترویجی).