حجت الاسلام و المسلمین دکتر صادقی دارای مدرک سطح چهار حوزه علمیه، کارشناسی ارشد رشته تاریخ تشیع و دکتری تاریخ اهل بیت(ع) می‌باشند. حجت الاسلام و المسلمین صادقی یکی از پرکارترین اعضا هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بوده و با تالیف آثار ارزشمند علمی چندین بار موفق به دریافت جوایز از محافل و مجامع علمی گردیده است . ایشان همچنین مدیر بخش غنی‌سازی دانشنامه اهل‌بیت(ع) و نویسنده مدخل حضرت عباس(ع) از این دانشنامه می‌باشند.

جناب استاد صادقی ضمن عرض تسلیت به مناسبت ایام شهادت سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین(ع) و تشکر از وقتی که در اختیار ما قرار دادید با توجه به اینکه جنابعالی نویسنده مقاله مدخل حضرت عباس(ع) هستید بفرمایید:

س: مدخل حضرت ابالفضل در دانشنامه اهلبیت(ع) در چه جایگاهی قرار دارد و محتوای آن با چه رویکردی دنبال می‌شود؟

مدخل العباس یکی از مداخل مهم و پرحجم است که به جهت عظمت شأن این امامزاده و جایگاه او در میان شیعیان و علاقمندان به اهل‌بیت، در رتبه پس از مداخل مربوط به ائمه اطهار قرار دارد. هر چند جانمایی آن در محل حرف «ع» است.

رویکرد به این مدخل، تاریخی است و زندگی آن حضرت را از آغاز تا شهادت در کربلا بر اساس منابع معتبر و متنوع تبیین می‌کند.

س: آیا در دیگر دایرة المعارف‌ها و دانشنامه‌های مدخل مشابهی وجود دارد؟

از آنجا که دائرة المعارف‌های مشهور در ترتیب الفبایی خود هنوز به این مدخل نرسیده‌اند، مشابه آن در دایرة المعارف بزرگ اسلامی و دانشنامه جهان اسلام وجود ندارد.

س: روش نگارش مقاله بر چه اساسی است و چه موضوعات و جوانبی از زندگی حضرت را پوشش می‌دهد؟

شیوه مقاله عباس بن علی(ع) سال‌شمار است و رویدادهای زندگی این شخصیت بزرگ بر اساس زمان پیش رفته و پس از بیان رویدادهای کربلا و شهادت آن حضرت، به دیدگاه‌ها درباره او، خانواده و نسل، اشعار و آثار پرداخته شده است.

در تدوین این مدخل تلاش بر آن بوده است که همه مطالب مربوط به حضرت ابوالفضل(ع) بیاید و چیزی فروگذار نشود. البته کرامات مربوط به آن حضرت به اندازه‌ای است که درباره آن کتاب‌هایی تدوین شده و پرداختن به آن بیش از حدّ گزارش در رسالت دانشنامه نبوده است.

تلاش شده است علاوه بر تمامی گزارش‌های مورخان و منابع متقدم درباره شخصیت این مدخل، به آثاری که در دوره‌های متأخر و معاصر نیز نوشته شده، توجه و مراجعه شود. اتفاقاً حجم این آثار بسیار بیش از مطالبی است که در منابع نخست و معتبر وجود دارد و این مطالب خود نیازمند بررسی و تبیین هر چند به صورت اشاره و گذرا در مقاله است.

بنا به روش دانشنامه‌ای بخشی از مطالب مرتبط به مقالات دیگر ارجاع می‌شود.

س: چه چالش‌هایی پیش روی تدوین این مدخل وجود داشته و چه پیشنهاداتی در این باره می‌توان داشت؟

یکی از مشکلات این مقاله، کمی منابع عالمانه و تحقیقی است زیرا بیشتر آثاری که به زندگی علمدار کربلا پرداخته‌اند عمومی است و کمتر به بررسی و نقد مباحث گفته شده پرداخته‌اند. با وجود آثار بسیار فراوان در این باره که آمار آن از کتب مربوط به ائمه بیشتر است، اما جامعه علمی هچنان نیازمند مباحث جدّی و تحلیلی و تحقیق درباره این امامزاده عظیم الشأن است.

متأسفانه کتاب‌های فراوانی که به زندگی و شهادت سردار باوفای کربلا پرداخته‌اند، به دلیل کمی مطالب درباره آن حضرت، از اجداد و نیاکان دور او مانند هاشم شروع کرده و بسیار از موضوع کتاب خارج شده‌اند. خواننده یا کسی که کتابی چند جلدی درباره حضرت ابوالفضل العباس(ع) را در دست می‌گیرد چنین تصور می‌کند که چه بسیار گزارش و روایت و مطلب درباره آن حضرت وجود دارد اما مطالعه برخی این کتاب‌ها نشان می‌دهد که مثلاً از چهار جلد، تنها یک جلد به موضوع مرتبط است. در آن یک جلد نیز از مطالبی ضعیف مانند حضور آن حضرت در جنگ صفین و رشادت‌ها و مبارزات او در کنار پدر بزرگوارش امیرمؤمنان سخن به میان آمده و به دلیل وجود آنها در برخی کتب دوره‌های میانی، تلقی به قبول شده است. دلیل دیگر پرحجم شدن این آثار، علاقه شدید عموم مردم حتی غیرشیعیان به آن حضرت و کرامات و دست‌گیری‌هایی است که سبب شده است برخی گزارش‌ها و روایات از اینجا و آنج نقل شود. این در حالی است که متأسفانه از زندگانی آن حضرت پیش از واقعه کربلا به ندرت گزارش صحیح وجود دارد زیرا مورخان به تاریخ سیاسی و تاریخ حاکمان پرداخته‌اند و نسب نویسان نیز جز مطالبی کوتاه درباره او نیاورده‌اند.

با این همه آنچه عظمت این برادرِ حسین(ع) را نشان می‌دهد و همه مطالب راتحت الشعاع خود قرار می‌دهد سخن حت خدا حضرت اباعبدالله است که «بنفسی انت» و سپس سخنان بسیار تاریخی او در جمع یاران و خانواده امام در اعلام وفاداری نسبت به امام.

س: وضعیت پیشرفت مقاله چگونه است؟

مدخل عباس بن علی(ع) سال گذشته به پایان رسیده و از نظر دو ارزیاب و مدیر دانشنامه و شورای گروه تاریخ گذشته است. بخشی از نظرات اعمال شده و برخی در حال بازنگری و تکمیل است که چون هنوز حروف قبلی منتشر نشده فرصت برای اصلاح باقی است.