پنجاه و یکمین جلسه شورای عالی دانشنامه اهلبیت(ع) در تاریخ 99/7/3 در محل سالن شهید سلیمانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار گردید. 

خلاصه مذاكرات:

جلسه با قرائت قرآن و خوشامدگویی رییس جلسه آغاز شد و سپس استاد محمد الله اکبری به ایراد نقطه نظرات خویش پرداخت. این استاد جامعة المصطفی العالمیه در ابتدا به نقاط قوت مقاله پرداخته و در ادامه نقاط ضعف را با شرح بیشتری بیان کرد. مشخص شدن علومی که امام باقر(ع) شکافنده آن بودند، نامشخص بودن مقسم سنخ شناسی احتجاجات امام، مولا بودن بیشتر اصحاب ذکر شده در گونه شناسی اصحاب، استناد به منابع کهن، شرح حال گونه بودن گونه شناسی اصحاب، لاغر بودن مباحث سیره‌ای، نامناسب بودن سوتیترهای سیره اجتماعی، نامناسب بودن برخی محتواهای ذیل سیره اجتماعی، کم رنگ بودن رفتار اجتماعی امام(ع) در سیره اجتماعی، تکرار برخی محتواها در بخش های مختلف، کم رنگ بودن نقش امام(ع) در مباحث سیره سیاسی، بزرگ بودن برخی ادعاهای ذیل سیره اقتصادی مانند اصول کلی اقتصادی در سیره اهل بیت(ع)، عدم قسیم بودن برخی زیرمجموعه ها در برخی بخشها، عدم برجستگی امام در بخش دیدگاه ها، اکتفا به نقل خاورشناسان از منابع متقدم و نپرداختن به نظر خود آنها و برخی اشتباهات در بخش منابع و پیشینه از نکات مورد تاکید ایشان بود.

ناقد بعدی، دکتر حمیدرضا مطهری، رییس پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت(ع) بود. ایشان نیز بنا بر مرسوم، برخی نقاط قوت را مطرح نموده و در ادامه نکات نیازمند اصلاح را بیان کرد. ارایه یک تعریف از سیره‌های گوناگون در ابتدا، عدم رعایت شیوه نامه، برخی عبارات زاید در تیترها ،حذف عبارات عربی، عدم ضرورت پرداختن به برادران امام به ویژه عبدالله بن علی، صدور حکم کلی بدون استناد در مورد ناراضی بودن بیشتر مسلمانان زمانه امام از وضعیت جامعه، روشن نبودن تکلیف شهادت یا رحلت و عدم قسیم بودن برخی سوتیترها نیز از نکات ایشان بود.

استاد محمدتقی سبحانی، عضو هیئت علمی پژوهشکده فلسفه و کلام پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ناقد بعدی بود. ایشان با اشاره به اینکه از این پس نکات، تکرار گذشته است، به ضرورت تغییر ساختار بخش سیره و بازنگری و بازنگاری برخی بخشهای دیگر اشاره نمود. تکراری بودن برخی مطالب، نیاز به درست کردن برخی تیترهای جدید از دیگر نکات ایشان بود. روشن نبودن فلسفه تیتر منابع، عدم انعکاس کافی امام در بخش میراث علمی و عدم ارایه نگاه منظومه ای در بخش خاورشناسان پایان بخش سخنان این استاد کلام حوزه و دانشگاه بود.

سپس دکتر صفری فروشانی به جمع بندی و ارایه دیدگاه های خویش پرداخت. مدیر دانشنامه اهل بیت(ع) ضمن تشکر از نویسنده مدخل جناب حجت‌الاسلام و المسلمین رزاقی، به ارزیابی های خویش از مقاله موجود و عدم اصلاح بسیاری از نکات خویش که اتفاقا با نکات مطرح در جلسه یکی است، اشاره کرده و گفت: در یک نگاه کلی، بنده این کار را در سطح متوسط رو به بالا ارزیابی میکنم. ایشان در وصف مشکل بودن کار، گفت: یکی از موسسات قم مطرح قم، طرح جامعی درباره همه معصومان در دست انجام دارد که اتفاقا من ناظر آن بودم و سطح آن کار را از این کار خیلی پایین تر ارزیابی میکنم. این استاد جامعه المصطفی العالمیه، در بیان برخی مشکلات که منتهی به ضعف کار می شود، افزود: برای نمونه، قرار گرفتن محقق در چارچوب موظفی و اینکه تا زمان معینی باید تعداد مشخصی از صفحه را تحویل دهد و اینکه در این چارچوب، کمیت از کیفیت مهم تر است، از جمله عوامل کم عمق شدن تحقیقات مراکزی چون پژوهشگاه است. ایشان با توجه به اختلاف مبانی خویش با نویسنده و غمض نظر از دیدگاه خویش، شعاری بودن، ارایه نمای کلی در برخی جاها، طرح مباحث کلی و غیرضروری، استفاده از منابع دست دوم و عدم ذکر ماخذ، مرعوب بودن نویسنده نسبت به برخی مستشرقان، عدم ورود جدی به مطلب پس از ذکر مقدمه طولانی،  عدم ورود به عمق و برخی اشتباهات دیگر مانند تاریخی گرفتن تحف العقول و در کنار تاریخ قراردادن منابع انساب را غیرقابل اغماض دانست. ایشان در بیان فلسفه منبع شناسی، گفت: در معرفی منابع ما الگو ارایه کردیم که اگر رعایت شود، فلسفه آن روشن می شود. در بحث مستشرقان نیز، مراد ما ارایه روش، محتوا و جایگاه مطالعات آنان بود. در پایان ایشان با اشاره به ضرورت وجود نتیجه در مداخل 14معصوم، وجوب روشن شدن تکلیف سفر به شام امام باقر(ع)، اصلاح نظام ارجاع و طاقت فرسا بودن برخی مباحث مانند استخراج اصول رفتاری ائمه(ع) احتمال دو اسمی شدن مقاله را قابل بررسی دانست.

پس از دکتر صفری، وقت کافی در اختیار نویسنده محترم قرار داده شد تا ضمن توضیح برخی نقاط مبهم، به دفاع از مقاله و خویش بپردازد. حجت الاسلام والمسلمین رزاقی، ضمن تشکر از شورای عالی دانشنامه اهل بیت(ع) به دلیل ذکر نقطه نظرات عالمانه، چنین شورایی را در مجموعه دفتر تبلیغات و بلکه خیلی از موسسات علمی، پژوهشی و فرهنگی بی نظیر و بسیاری از ایرادات را وارد دانست و گفت: یکی از عواملی که سبب شده برخی انتقادها از جمله عدم ایجاز در قلم به این مقاله وارد شود، سوء برداشت بنده از احتمال کتاب شدن هر یک از مداخل 14 معصوم است. شاید بدین دلیل لازم باشد که دو نوع ویرایش از هر مدخلی ارایه شود. ایشان با بیان عدم اصرار بر یک اسمی بودن مدخل، به اعضای محترم اطمینان خاطر داد که تمام تلاش خویش را در جهت اصلاح حداکثری مقاله به کار خواهد بست.

در پایان، مدیر دانشنامه اهل بیت(ع) با بیان فوق العاده مهم بودن جلسه آینده و تصمیم درباره برخی مطالب زیربنایی، همه اعضای شورا را به حضور حداکثری در جلسه فراخواند و جلسه با صلوات بر محمد و آل محمد(ص) به پایان رسید.

        1. علومی که امام باقر(ع) شکافنده آن معرفی شده اند، مشخص شود.مقسم بخش سنخ شناسی احتجاجات یکسان سازی شود.

2. اصحاب غیرمولای امام، در بخش گونه شناسی اصحاب شناسایی شوند.
3. به منابع کهن استناد داده شود.
4. در گونه شناسی اصحاب، به شرح حال اکتفا نشود.
5. بخش های سیره امام(ع) اعم از فردی، خانوادگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی فربه شود.
6. عناوین و مطالب نامناسب ذیل سیره اجتماعی امام ،حذف شود.
7. رفتار اجتماعی امام پررنگ شود.
8. مطالب پرتکرار مانند زیدیه و کیسانیه، در یکجا به صورت کامل بررسی و در جاهای دیگر اشاره شود.
9. نقش امام در مباحث سیاسی نمایانده و در صورت امکان پررنگ شود.
10. تیتر مدیریت معاش امام در بخش سیره اقتصادی به نظر ضروری است.
11. مباحثی مانند اصول کلی اقتصادی در سیره اهل بیت(ع) با مشورت اقتصاددان تنظیم شود و یا آنکه تیتری در حد محتوا، انتخاب شود.
12. مقسم های سیره اقتصادی یکسان سازی منطقی شود.
13. در دیدگاه ها، وجود حضرت برجسته شود.
14. در بخش خاورشناسان، به دیدگاه خود خاورشناسان و نه نقل قول آنها از دیگران پرداخته شود.
15. برخی اشتباهات و جاافتادگیها در معرفی منابع و پیشینه اصلاح شود.
16. در ابتدای مباحث سیره ای، تعریفی از آن سیره ارایه شود تا حدود و ثغور بحث مشخص شود.
17. شیوه نامه رعایت شود.
18. تیتر خانواده و فرزندان، اصلاح شود.
19. به برخی ریزنکات، مانند آوردن کنیه به جای اسم، دقت شود.
20. فارسی نویسی رعایت شود.
21. مباحث غیرضروری از بخش برادران امام حذف شود.
22. مباحث شعاری حذف شود.
23. تکلیف شهادت/رحلت روشن گردد.
24. مقسم های ذیل میراث علمی، یکسان سازی منطقی شود.
25. بخش سیره بازنگری و بازنگاری شود.
26. عظمت امام در بخش دیدگاه ها نمایانده شود.
27. الگوی معرفی منابع و پیشینه رعایت شود و منابع به صورتی شناسایی شود، که فلسفه وجودی این بخش روشن گردد.
28. نقش امام در میراث علمی شناسانده شود.
29. نگاه منظومه ای خاورشناسان به امام تبیین گردد.
30. احتمال دواسمی شدن مقاله از سوی نویسنده بررسی گردد.
31. منابع مالی لازم برای تامین غنی ساز، مقابله گر منابع، نویسنده دوم ، نویسنده بخش های ویژه کلامی، فقهی، اخلاقی، تفسیری و ... تامین گردد.
32. اگر از تحلیلهای منابع دست دوم استفاده شده، مستند گردد.
33. دیدگاه های مستشرقانی چون لالانی نقد گردد.
34. برخی بخشها مانند صوفیه که نویسنده به صورت جدی وارد مطلب نشده، اصلاح گردد.
35. مطالب عجیب موجود در منابع میانی مانند تبعید امام به سند در البدایه و النهایه مورد توجه قرار نگیرد.
36. در بیان دیدگاه های مستشرقان، به روش، محتوا و جایگاه آنان و مطالبشان توجه شوn
37. برخی اشتباهات مانند تاریخی دانستن تحف العقول و هم مکانی منابع تاریخ و انساب اصلاح شود. 
38. نتیجه غنی سازی شود به گونه ای که رویکرد مدخل و نویسنده و متولی روشن گردد. 
39. تکیف سفر به شام امام باقر(ع) روشن گردد.